Δημήτρης Νανόπουλος: Μια ανάσα πριν ανακαλύψει το…Σύμπαν

«θέλω να είστε πάντα κοντά μας... εννοώ σε όλους αυτούς που προσπαθούμε να κάνουμε κάτι και για αυτή τη χώρα. Δεν είμαστε ήρωες ούτε πατριώτες... Έλληνες είμαστε.»

Αυτό είχε πει ένας από τους δέκα σημαντικότερους επιστήμονες στον κόσμο, ο φυσικός Δημήτρης Νανόπουλος το 1998 στον δημοσιογράφο Θανάση Λάλα για την εφημερίδα «Βήμα»

Να ξεκινήσω την αναφορά στον φυσικό που με την ομάδα του ανακάλυψε το «σωματίδιο του Θεού» αναφερόμενη στην απόρριψή του από την ελληνική πανεπιστημιακή κοινότητα, όταν το 1998 τριανταδύο πανεπιστημιακοί του τμήματος Φυσικής του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών επιθυμούσαν να τον υποδεχθούν στο συγκεκριμένο τμήμα. Έντεκα εκλέκτορες θ’ αποφάσιζαν για την αποδοχή του ή μη. Τον Δημήτρη Νανόπουλο, όμως, τον απέρριψαν με ψήφους 6 - 4.

Κατά ψήφισαν οι : Νίκος Αντωνίου, Ανδρέας Κοντογούρης, Χρήστος Κοτορίδης, Απόστολος Παναγιώτου, Κωνσταντίνος Παπανικόλας και Ανδρέας Πολύδωρος.

Υπέρ ψήφισαν οι: Δημοσθένης Ασημακόπουλος, Αθανάσιος Λαχανάς, Γεώργιος Παπαδόπουλος και Λεωνίδας Ρεσβάνης

Απών ήταν ο Παναγιώτης Βαρώτσος.

Στοκχόλμη, Κυριακή 10 Δεκεμβρίου 2013.

Ο Peter Higgs παρέλαβε, μαζί με τον François Englert, το Νόμπελ φυσικής 2013. Η ομιλία του διήρκεσε είκοσι εννέα λεπτά. Περιέγραψε την προσωπική του ιστορία σχετικά με τη θεωρία του (τον μηχανισμό μέσω του οποίου η ύλη αποκτά τη μάζα της). Η φράση με την οποία έκλεισε την ομιλία του ήταν η εξής: «…το 1976 οι Ellis, Gaillard και Νανόπουλος παρότρυναν τους πειραματικούς φυσικούς του CERN να αναζητήσουν το μποζόνιο Higgs όπως το προέβλεπε η θεωρία. Ήταν η αρχή μιας μεγάλης πειραματικής έρευνας, η οποία κορυφώθηκε με την ανακοίνωση του CERN τον Ιούλιο του 2012».

Δείτε το απόσπασμα:

Με αφορμή την ανώτατη αυτή αναγνώριση στο έργο του παραχώρησε μια συνέντευξη στο CNN GREECE τόσο για την αποδοχή του, όσο και για την εμπειρία του σχετικά με την «απόρριψή του από Έλληνες πανεπιστημιακούς», αλλά και για την πορεία του μέχρι εκείνη τη στιγμή.

Ο Δημήτρης Νανόπουλος γεννήθηκε το 1948 στην Παλλήνη. Γιος μιας μικροαστικής οικογένειας και μοναχοπαίδι, με μπαμπά που δούλευε στον Ευαγγελισμό και μητέρα νοικοκυρά, δεν ένιωσε ότι του έλειπε κάτι, αλλά φυσικά δεν υπήρχε καμία δυνατότητα να μπορέσει η οικογένειά του να υποστηρίξει σπουδές μεγάλων αξιώσεων σε πανεπιστήμια του εξωτερικού.

Ο ίδιος ενδιαφερόταν πολύ για τη μπάλα. Φλέρταρε αρκετά με την ιδέα να γίνει ποδοσφαιριστής μέχρι που αποφάσισε να...παίξει μπάλα με την Φυσική.

Στο σχολείο τσακώθηκε με θεολόγο. Είχε πολύ καλές σχέσεις με τον καθηγητή φυσικής του στο Γυμνάσιο, σε σημείο που να του φαίνονται πολύ εύκολες οι ασκήσεις φυσικής , γεγονός που έκανε τον καθηγητή να τον ρωτάει συχνά «πώς το σκέφτηκες;» .

Όταν ρωτήθηκε χρόνια αργότερα αν « ο άνθρωπος γεννιέται ή γίνεται;» απάντησε:

“Τι να πω; Όταν σου δίνουν ένα πρόβλημα και βλέπεις τον άλλον να χτυπάει το κεφάλι του στον τοίχο κι εσύ το λύνεις σε δύο λεπτά... Ή όταν πλένεις το πρωί τα δόντια σου και ξαφνικά σου έρχεται μια ιδέα που μπορεί να αλλάξει ολόκληρη τη φυσική για τα επόμενα δέκα χρόνια... Κάτι υπάρχει εκεί πέρα. Και αυτό συμβαίνει και στην τέχνη και παντού.Πέρα όμως από όλα αυτά, νομίζω ότι είναι ζήτημα φιλοδοξίας, στόχου. Θέλεις να γίνεις κάτι, να αφήσεις κάτι πίσω σου. Άμα είσαι χαζός, θα καταλήξεις χαζά. Πιστεύω ότι παίζει ρόλο η τύχη και η σκληρή δουλειά. Πολύς κόσμος αυτό δεν το καταλαβαίνει. Αρκετοί νομίζουν ότι αρκεί να βγεις στην τηλεόραση για να μιλήσεις φορώντας μια γραβάτα σ’ ένα δημοσιογράφο. Δεν είναι καθόλου έτσι... Αν ρωτήσετε όμως τη γυναίκα μου, θα σας πει τι κάνω κάθε βράδυ. Είναι πάρα πολλή η δουλειά. Και όχι μόνο η δική μου. Υπάρχει ολόκληρη ομάδα πίσω από μένα.»

Ίσως αυτή είναι η εξήγηση για το ότι ο κατάλογος των διακρίσεων του Δημήτρη Νανόπουλου είναι τεράστιος. Θεωρείται, μάλιστα, ένας στους 10 πιο σημαντικούς επιστήμονες διεθνώς.

Η ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΗ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΟΥ ΝΑΝΟΠΟΥΛΟΥ

Όσο συνεχίζονται οι έρευνές του, η αμφισβήτηση γίνεται εντονότερη.

Δείτε και διαβάστε τις επικρίσεις που δέχθηκε από μεγάλη μερίδα πανεπιστημιακών, παρακολουθήστε την επιχειρηματολογία των κατηγόρων του και διαβάστε και την επιστολή που απηύθυνε ο ίδιος:

Ο τρόπος που απευθύνεται στο ακροατήριο μοιάζει μαγικός, καθώς έχει το χάρισμα ν’ απλοποιεί έννοιες και ερωτήματα, φιλοσοφικά και υπαρξιακά.

«Πώς γεννήθηκε το σύμπαν;» « Πώς εξελίσσεται και προς τα που κατευθύνεται;», « Τι συνέβη την πρώτη στιγμή της γέννησής του;», « Ποια η μορφή του αμέσως μετά;» είναι μερικά, μόνο, από τα ερωτήματα που θέτει ο Νανόπουλος στον εαυτό του, αλλά και στο ακροατήριο. Θα εντυπωσιαστείτε όταν τον ακούσετε να μιλάει για τον ρόλο της σκοτεινής ύλης γύρω από την οποία γεννιούνται τ’ αστέρια και οι γαλαξίες…

Θα «πεθάνει το σύμπαν;» Να μια ερώτηση που δημιουργεί τεράστια αγωνία . Η απάντησή του είναι ότι τα πρωτόνια από τα οποία είμαστε φτιαγμένοι κάποια στιγμή θα διασπαστούν. Για να προλάβει τον πανικό που μπορεί να δημιουργήσει μια τέτοια δήλωση – θέση καθησυχάζει το ακροατήριο, εξηγώντας ότι αυτό θα προκύψει μετά από πάρα πολύ μεγάλο διάστημα . Τι θ’ απογίνουμε; Μα θα «εξατμιστούμε απότομα...τότε»!

Είναι πραγματικά μαγικός ο τρόπος που μιλάει για “τον κόσμο αυτό τον μικρό,τον μέγα” με τόση απλότητα και χιούμορ, κατορθώνοντας να μας εξοικειώνει με έννοιες απόκοσμες …. “Νόμιζα ότι στην δική μου γενιά δεν θα είχαμε απαντήσεις για ερωτήματα που μας απασχολούσαν έντονα. Ζούμε μια απίστευτη στιγμή στην ιστορία της ανθρωπότητας που ούτε κατά διάνοια δεν θα μπορούσαμε να φανταστούμε 15 χρόνια πριν. Γιατί μας νοιάζει ; Γιατί απαντούν σε βασικά ερωτήματα και υπαρξιακά και φιλοσοφικά. Το 2030 αυτά που θα λέει ο αντίστοιχος μ’ εμένα από το βήμα αυτό θα κάνουν τις σημερινές αποκαλύψεις μας να μοιάζουν προϊστορία.”

Σε πάρα πολλές ομιλίες του, υποστηρίζει ότι οι Έλληνες διαθέτουμε ένα DNA το οποίο μας κάνει να έχουμε μια πιο «στενή» σχέση με τον κόσμο της φυσικής και των μαθηματικών.

Από την στιγμή που ξεκίνησα ν’ ασχολούμαι εμπεριστατωμένα με το διάβασμα και την έρευνα γύρω από ξεχωριστές μορφές Ελλήνων και Ελληνίδων που διακρίθηκαν στον τομέα τους ο καθένας και η καθεμία, διαπιστώνω ότι πριν την όποια αναγνώρισή τους, αμφισβητήθηκαν με «λύσσα» από την παραδοσιακή κυρίαρχη τάξη. Από τον Γεώργιο Παπανικολάου, έως (για να μην μείνω μόνο σε Έλληνες) και τον Αϊνστάιν, τους αντιμετώπισε το σύστημα ως γραφικούς ή σαλεμένους.

Ένα από τα μεγαλύτερα συμπλέγματα εκείνων που θέλουν να επιχειρούν να πείσουν ως έγκυροι είναι η μη παραδοχή του λάθους. Πόσα λάθη αλήθεια δικαιούται να κάνει ένας άνθρωπος; Πόσα λάθη δικαιούται να κάνει ένας χαρισματικός άνθρωπος; Πόσα λάθη δικαιούται να κάνει ένας ερευνητής; Και...τι κάνει αν υποψιαστεί ότι έκανε λάθος. Το αποσιωπά ή το αποδέχεται δημόσια;

Ο Δημήτρης Νανόπουλος απαντά σχετικά: «Θεωρώ πως είναι αυτή είναι η διαφορά μεταξύ καλού και κακού επιστήμονα. Όταν εσύ ο ίδιος αναθεωρείς κάτι που αποδεικνύεται λάθος, οι άλλοι σε σέβονται. Και καλύτερα να το πω εγώ εναντίον του εαυτού μου, παρά να προσπαθήσω να το κρύψω και να γελάνε οι υπόλοιποι πίσω από την πλάτη μου, μ' εμένα. Βέβαια κανένας δεν μπορεί να πει το "mea culpa" εύκολα. Πρέπει να έχεις κότσια για να το πεις. Αυτό λέω και στους νεότερους. Όταν δεις ότι κάτι δεν δουλεύει, το παρατάς και πας στο επόμενο».

Φυσικά όσοι διαβάζετε το συγκεκριμένο κείμενο θα αναρωτηθείτε για μία ακόμη φορά εκείνο που έχει προβληματίσει όλους μας. Μήπως τελικά,αν δεν είχε εξελιχθεί η επιστήμη και η τεχνολογία στον βαθμό που έχουν εξελιχθεί σήμερα, να μην διακινδύνευε ο κόσμος να καταστραφεί;

Φοβούνται δηλαδή οι επιστήμονες για τ’ αποτελέσματα μιας σπουδαίας έρευνας που θ’ αποδειχθεί καταστροφική; «Βεβαίως υπάρχει ένας διαρκής τέτοιος φόβος. Θα σας φέρω ένα "χοντρό" παράδειγμα τώρα, αυτό της πυρηνικής βόμβας. Πού να φανταστεί ο Αϊνστάιν το 1905, όταν ανακάλυπτε την περίφημη ισοδυναμία μεταξύ ενέργειας και μάζας, ότι θα οδηγήσει την ανθρωπότητα 35-40 χρόνια μετά στην αυτοκαταστροφή; Αυτό είναι το λεγόμενο "προπατορικό αμάρτημα των φυσικών". Αυτό φυσικά έχει ανοίξει τα μάτια σε όλους τους επιστήμονες τώρα, γιατί όλους μάς διακατέχει πια αυτός ο φόβος που λέτε».

ΣΤΑΘΜΟΙ ΣΤΗ ΖΩΗ ΤΟΥ

• Γεννιέται στην Αθήνα στις 13 Σεπτεμβρίου του 1948
• Σπουδάζει Φυσική στο πανεπιστήμιο του Σάσσεξ της Αγγλίας
• Κάνει διδακτορικό στην θεωρητική Φυσική Υψηλών Ενεργειών το 1973
• Γίνεται Ερευνητής στο Κέντρο Πυρηνικών Ερευνών Ευρώπης ( CERN) στην Γενεύη της Ελβετίας
• Γίνεται ρευνητής στην Ecole Normale Superieure ( Παρίσι ) και στο πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ ( ΗΠΑ)
• Γίνεται Καθηγητής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο του Τέξας το 1989
• Γίνεται διευθυντής του κέντρου Αστροσωματιδιακής Φυσικής του Κέντρου Προχωρημένων Ερευνών στο Χιούστον του Τέξας
• Το 1996 του απονεμήθηκε ο Ταξιάρχης του τάγματος της τιμής, της Ελληνικής Δημοκρατίας
• Το 1997 εξελέγη τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών
• Το 1999 ,και για δεύτερη φορά το 2005, απέσπασε το βραβείο του Ιδρύματος Ερευνών και Βαρύτητας που έχει έδρα την Μασαχουσέτη
• Το 2006 του απονεμήθηκε το διεθνές βραβείο του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Ωνάσης
• Το 2009 τιμήθηκε με το βραβείο Ενρίκο Φέρμι της Ιταλικής Εταιρείας Φυσικής
• Στις αρχές του 2014 έγινε η εγκατάστασή του ως αντιπροέδρου στην Ακαδημία Αθηνών, ενώ στις 15 Ιανουαρίου 2015 έγινε πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών για το έτος 2015
• Το 2015 ο Δημήτρης Νανόπουλος δημοσίευσε την αυτοβιογραφία του συγγεγραμμένη με τη βοήθεια του δημοσιογράφου Μάκη Προβατά, υπό τον τίτλο”Στον τρίτο βράχο από τον ήλιο” και υπότιτλο «Μία ζωή, η επιστήμη κι άλλα παράλληλα σύμπαντα» (εκδ. «Πατάκη», Αθήνα 2015)

ΟΙ ΕΡΕΥΝΕΣ ΤΟΥ

• Επικεντρώνονται στο πεδίο της σωματιδιακής φυσικής και της κοσμολογίας, ενώ στα ερευνητικά του ενδιαφέρονται ανήκουν και η δημιουργία μιας ενοποιημένης θεωρίας όλων των δυνάμεων της φύσης, η θεωρία του Παντός, η υπερσυμμετρία, η υπερβαρύτητα, οι θεωρίες των υπερχορδών και η βιοφυσική.
• Είναι συγγραφέας περισσοτέρων από 680 πρωτότυπες εργασίες, όλες δημοσιευμένες και 15 βιβλίων
• Τον Νοέμβριο του 2001 βρέθηκε ότι διαθέτει τον 4Ο υψηλότερο H-INDEX στον κόσμο ανάμεσα στους θεωρητικούς φυσικούς από κατάταξη που έγινε από το πανεπιστήμιο του Στάνφορντ

Απόσπασμα από το βιβλίο του «Στον τρίτο βράχο από τον Ήλιο»:

“Postquam homines sibi persuaserunt, omnia quae fiunt propter ipsos fieri, id in unaquaque re praecipuum judicare debuerunt, quod ipsis utilissimum, et illa omnia praestantissima aestimare, a quibus optime afficiebantur. Unde has formare debuerunt notiones, quibus rerum naturas explicarent, scilicet Bonum, Malum, Ordinem, Confusionem, Calidum, Frigidum, Pulchritudinem, Deformitatem […] Veritas humanum genus in aeternum lateret, nisi Mathesis, quae non circa fines, sed circa figurarum essentias et proprietates versatur, aliam veritatis normam hominibus ostendisset. (Αφότου οι άνθρωποι πείστηκαν ότι όλα όσα γίνονται, γίνονται για τους ίδιους, πήγαν και έκριναν κυριότερο σε κάθε πράγμα αυτό που τους είναι ωφελιμότατο και εκτίμησαν ως υπέρτατα όλα εκείνα από τα οποία επηρεάζονταν με άριστο τρόπο. Έτσι πήγαν και σχημάτισαν εκείνες τις έννοιες με τις οποίες εξηγούν τις φύσεις των πραγμάτων, δηλαδή το Καλό, το Κακό, την Τάξη, τη Σύγχυση, το Θερμό, το Ψυχρό, την Ομορφιά, και την Ασχήμια… Κάτι που θα ήταν ασφαλώς η μοναδική αιτία να διαφύγει εσαεί η αλήθεια από το ανθρώπινο γένος, αν τα Μαθηματικά, που δεν ασχολούνται με τους τελικούς σκοπούς ,αλλά μονάχα με τις ουσίες και τις ιδιότητες των σχημάτων, δεν έδειχναν στους ανθρώπους έναν άλλο γνώμονα της αλήθειας)”

Σπινόζα, Ηθική, μτφρ. Ε. Βανταράκης, Εκκρεμές 2009