Η ΑΙΓΥΠΤΟΣ ΒΑΖΕΙ ΦΩΤΙΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ

«Η υποτονικότητα της ελληνικής κυβέρνησης, οδηγεί την Αίγυπτο σε επανεξέταση της θέσης της απέναντι στην Ελλάδα, και τελικά σε παζάρια με την Άγκυρα για τα θαλάσσια οικόπεδα ανατολικά του 28ου μεσημβρινού». Με αυτή την προειδοποίηση έκλεισε την παρέμβαση του στην εκπομπή «Κontra24» το βράδυ της Παρασκευής, ο καθηγητής Γεωπολιτικής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Γιάννης Μάζης.

Παρ’ ότι η κινητικότητα της Άγκυρας, και ενδεχόμενο επαναπροσέγγισης μεταξύ Αιγύπτου και Τουρκίας, παραμένει έξω από τα ραντάρ των συμβατικών μέσων ενημέρωσης, έχει ήδη προκαλέσει πονοκεφάλους στην ελληνική κυβέρνηση. Γι’ αυτόν τον λόγο, το απόγευμα της Παρασκευής ο Κυριάκος Μητσοτάκης κάλεσε τον Αιγύπτιο Πρόεδρο, Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι, ενώ νωρίτερα στις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών αναφέρθηκε και ο εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών, Αλέξανδρος Παπαϊωάννου. Ενδεικτικό, μάλιστα, της ανησυχίας που επικρατεί στην ελληνική πλευρά είναι πως τη Δευτέρα στο Κάιρο αναμένεται να βρεθεί εκτάκτως ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Δένδιας, για συζητήσεις με τον Αιγύπτιο ομόλογό του. Το ερώτημα, λοιπόν, του ενός εκατομμυρίου, που καλείται να απαντήσει η ελληνική κυβέρνηση και διπλωματία, δεν είναι άλλο από το εάν είναι εφικτή η επαναπροσέγγιση Τουρκίας και Αιγύπτου;

Η αρχή του προβλήματος

Ας πιάσουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Το πρόβλημα ξεκίνησε όταν στα τέλη Φεβρουαρίου οι κρατικές εταιρείες Πετρελαίου (Egyptian General Petroleum Corporation – EGPC) και Φυσικού Αερίου (Εgyptian Natural Gas Holding Company – EGAS) της Αιγύπτου προχώρησαν στην προκήρυξη διεθνούς διαγωνισμού για την εξερεύνηση και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων σε 24 συνολικά «οικόπεδα» (χερσαία και βυθοτεμάχια), στον Κόλπο του Σουέζ, στη Δυτική Σαχάρα και τη Μεσόγειο.

Σύμφωνα πάντα με τη προκήρυξη, ο διεθνής διαγωνισμός θα διεξαχθεί εξ ολοκλήρου ηλεκτρονικά μέσω διαδικτυακής πλατφόρμας. Οι ενδιαφερόμενες εταιρείες θα πρέπει να εγγραφούν στην υπ’ όψιν πλατφόρμα, προκειμένου να αποκτήσουν πρόσβαση σε όλα τα δεδομένα των οικοπέδων τα οποία περιλαμβάνονται στην προκήρυξη, όπως συντεταγμένες, δεδομένα σεισμικών ερευνών κ.ά. Ως καταληκτική ημερομηνία έχει οριστεί η 1η Αυγούστου 2021.

Μελετώντας τον χάρτη που περιλαμβάνεται στην προκήρυξη, παρατηρεί κανείς ότι το οικόπεδο με την κωδική ονομασία EGY-MED-W18 εκτείνεται πέραν του 28ου μεσημβρινού που αποτελεί το ανατολικό όριο (Σημείο Α) της πρόσφατης μερικής συμφωνίας οριοθέτησης ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου, η οποία υπεγράφη στις 6 Αυγούστου 2020 στην πρωτεύουσα της Αιγύπτου μεταξύ των υπουργών Εξωτερικών των δύο χωρών.

Υπενθυμίζεται πως ο 28ος μεσημβρινός τέμνει τη Ρόδο περίπου στη μέση, και σε αυτή την περιοχή περιλαμβάνεται η έκταση νότια του Καστελόριζου. Άλλωστε, η Αίγυπτος ευθύς εξ αρχής, σε όλη τη διάρκεια των πολυετών διαπραγματεύσεων με την Ελλάδα για την τμηματική οριοθέτηση ΑΟΖ, ουδέποτε συμφωνούσε για μετακίνηση της γραμμής ανατολικά του 28ου μεσημβρινού, σεβόμενη τις παλαιότατες απόψεις της τουρκικής διπλωματίας περί ορίου δικαιωμάτων της Άγκυρας.

Μεγάλοι κίνδυνοι

Την απόφαση της Αιγύπτου να προκηρύξει θαλάσσια οικόπεδα ανατολικά του 28ου μεσημβρινού σχολίασε και υποναύαρχος ε.α. και πρόεδρος της Κοινωνίας Αξιών, Στέλιος Φενέκος, σε άρθρο του που δημοσιεύτηκε στο «Militaire». Ο κ. Φενέκος εντοπίζει λοιπόν ορισμένα αρνητικά σημεία, που εγκυμονούν μεγάλους κινδύνους:

–Η Αίγυπτος υπερβαίνει τις δεσμεύσεις της που προκύπτουν από τη συμφωνία με εμάς, και οριοθετεί οικόπεδα σε περιοχή πέραν του 27° 59´ 02΄΄, σε περιοχή που διεκδικούμε κι εμείς ως δική μας ΑΟΖ. Πέραν τούτου, επιβεβαιώνει και τις διεκδικήσεις της Τουρκίας, αφού κινείται στα όρια των δικών της διεκδικήσεων.

–Η Τουρκία είναι δεδομένο ότι αρχικά και σύντομα θα χαράξει οικόπεδα στα όρια αυτής της περιοχής, που θεωρεί ως δική της ΑΟΖ, πέραν του 27° 59´ 02΄΄ μεσημβρινού. Και θα στείλει εκεί τα ερευνητικά για έρευνα, όταν θεωρήσει ότι οι συγκυρίες τής το επιτρέπουν. 

Και θα το κάνει αυτό για δύο λόγους:

–Αφενός για να δημιουργήσει τετελεσμένα ως προς την επήρεια του συμπλέγματος του Καστελόριζου και, αφετέρου, γιατί δημιουργούνται προϋποθέσεις συνεργασίας της με την Αίγυπτο (εάν βρεθούν κοιτάσματα πέραν του 28ου, στα οικόπεδα που θα βρίσκονται στα όρια που θεωρεί ότι υπάρχουν μεταξύ Αιγύπτου και Τουρκίας – και τα επιβεβαιώνει τώρα η Αίγυπτος με την οριοθέτηση αυτή).

–Αφετέρου γιατί τότε βάζει σοβαρή υποψηφιότητα στο να επιβληθεί η ένταξή της στον αγωγό East Med.

–Επίσης, με τον τρόπο αυτό τα τετελεσμένα θα παγιωθούν, καμία συμφωνία δεν θα προχωρήσει για περαιτέρω οριοθέτηση με την Αίγυπτο, η ένωση της ΑΟΖ της Ελλάδος με την Κύπρο πάει περίπατο και οι έρευνες και οι γεωτρήσεις θα υπερκεράσουν de facto και πολιτικές και εθνικά συμφέροντα.

Η εμπλοκή Τσαβούσογλου

Η παραπάνω αιγυπτιακή κίνηση δεν θα μπορούσε να περάσει απαρατήρητη από τα «radar» των Τούρκων διπλωματών. Στο θέμα αυτό, μάλιστα, αναφέρθηκε και ο ίδιος ο επικεφαλής της τουρκικής διπλωματίας, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, ο οποίος ούτε λίγο ούτε πολύ έθεσε ζήτημα συμφωνίας για οριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου. Κατά την άποψη του Τσαβούσογλου, όταν η Αίγυπτος υπέγραψε συμφωνία με την Ελλάδα σεβάστηκε τα νότια σύνορα της τουρκικής υφαλοκρηπίδας ανατολικά του 28ου μεσημβρινού, όπως αυτά έχουν ανακοινωθεί μονομερώς στα Ηνωμένα Έθνη.

«Αυτό το δείχνουν και οι σεισμικές έρευνες εντός της αιγυπτιακής υφαλοκρηπίδας, χωρίς να υπεισέρχεται στην τουρκική υφαλοκρηπίδα, και οι αδειοδοτήσεις τις οποίες παρέχει. Αυτό δείχνει ότι σέβεται την υφαλοκρηπίδα μας και αυτό το καλωσορίζουμε θετικά», υποστήριξε ο Τσαβούσογλου και ισχυρίστηκε ότι «η Τουρκία και η Αίγυπτος είναι οι δύο χώρες με τα μεγαλύτερα σύνορα και ακτογραμμή στην ανατολική Μεσόγειο».

«Οι σχέσεις με την Αίγυπτο δεν είναι οι καλύτερες, αλλά μπορούμε να διαπραγματευτούμε το ζήτημα των θαλάσσιων ζωνών και να υπογράψουμε μια συμφωνία μεταξύ μας στο μέλλον, με βάση την πορεία των σχέσεών μας», είπε ο Τούρκος ΥΠ.ΕΞ., κλείνοντας το μάτι στο Κάιρο και ανάβοντας «φωτιές» στην Αθήνα.

Είναι πιθανή η επαναπροσέγγιση των δύο χωρών;

Το ερώτημα του ενός εκατομμυρίου για την ελληνική διπλωματία είναι αν υπάρχει περιθώριο επαναπροσέγγισης των δύο χωρών και δευτερευόντως πώς αυτό μπορεί να επιτευχθεί.

Η άποψη που φαίνεται πως κερδίζει χώρο είναι πως η συγκεκριμένη κίνηση είναι μια ακόμα προσπάθεια της Άγκυρας να ρίξει γέφυρες προς το μπλοκ δυνάμεων με τις οποίες βρέθηκε το προηγούμενο διάστημα να αντιπαρατίθεται στην ανατολική Μεσόγειο, τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική.

Ωστόσο, η επαναπροσέγγιση των δύο χωρών και η συμμαχία τη δοσμένη χρονική στιγμή μοιάζει αδύνατη, δεδομένου του ότι οι δύο χώρες έχουν διαμετρικά αντίθετους γεωπολιτικούς στόχους, η δυσπιστία κυριαρχεί ανάμεσα στους δύο ηγέτες –Σίσι και Ερντογάν–, αλλά και σε αρκετά ανοιχτά πολεμικά μέτωπα.

Διαφιλονικούμενα θέματα στην Ανατολική Μεσόγειο

Από το παζλ της Ανατολικής Μεσογείου δεν θα μπορούσε παρά να λείπει και η Γερμανία, η οποία κάθε τρεις και λίγο εμφανίζεται για να θυμίσει σε όλους πως στην Ανατολική Μεσόγειο το πρόβλημα δεν έγκειται στην τουρκική παραβατικότητα… αλλά στα διαφιλονικούμενα θέματα. 

«Μόνο με τον διάλογο και στη βάση του διεθνούς Δικαίου» μπορούν να επιλυθούν τα διαφιλονικούμενα θέματα στην Ανατολική Μεσόγειο, τόνισε η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ κατά τη διάρκεια τηλεδιάσκεψης που είχε με τον πρόεδρο της Τουρκίας, Ταγίπ Ερντογάν, ενώ χαιρέτισε την εξαγγελία για έναρξη, σύντομα, ανεπίσημων συνομιλιών για το Κυπριακό, υπό τη διαμεσολάβηση των Ηνωμένων Εθνών.

Σύμφωνα με ανακοίνωση του κυβερνητικού εκπροσώπου, Στέφεν Ζάιμπερτ, κατά τη διάρκεια της τηλεδιάσκεψης συζητήθηκαν ακόμη περιφερειακά ζητήματα, καθώς και η εξέλιξη της πανδημίας του κορωνοϊού.

«Η καγκελάριος τόνισε ότι τα διαφιλονικούμενα θέματα στην ανατολική Μεσόγειο μπορούν να επιλυθούν μόνο με τον διάλογο και στη βάση του διεθνούς Δικαίου. Σε ό,τι αφορά το Κυπριακό, η καγκελάριος χαιρέτισε την εξαγγελία για έναρξη, σύντομα, ανεπίσημων συνομιλιών υπό την διαμεσολάβηση των Ηνωμένων Εθνών», αναφέρει στην ανακοίνωσή του ο κ. Ζάιμπερτ και καταλήγει επισημαίνοντας ότι η κυρία Μέρκελ και ο κ. Ερντογάν «συμφώνησαν ότι ο εν εξελίξει σχηματισμός κυβέρνησης στη Λιβύη υπό τον Αμπντουλχαμίντ Ντμπεϊμπά χρειάζεται την πλήρη στήριξη τόσο εντός όσο και εκτός της Λιβύης».

Αντί Επιλόγου

Πέρα από τις όποιες εθνοκεντρικά προσανατολισμένες βλέψεις των κρατών που βρέχονται από τα νερά της Ανατολικής Μεσογείου, η πικρή αλήθεια είναι πως επισήμως η θαλάσσια αυτή περιοχή παραμένει –σε μεγάλο μέρος της– μη οριοθετημένη και, ως εκ τούτου, υπό διεκδίκηση. Αν σε αυτή την εξίσωση της Ανατολικής Μεσογείου, προσθέσουμε το γεγονός πως συνυπάρχουν δύο ισχυρές περιφερειακές δυνάμεις, η μία εκ των οποίων έχει έντονες αναθεωρητικές βλέψεις για το τι της ανήκει στην περιοχή, τότε γίνεται εύκολα αντιληπτό πως οι ισορροπίες είναι λεπτές και η όποια λύση… μάλλον δύσκολη. Το πρόβλημα στην περιοχή δεν είναι μόνο η Τουρκία. Ή μάλλον, για να το θέσουμε αλλιώς, το σημαντικότερο πρόβλημα είναι η Τουρκία… αλλά δεν είναι το μόνο. Η κίνηση της Αιγύπτου με την προκήρυξη των τεμαχίων αποδεικνύει πως και το Κάιρο έχει τη δική του άποψη, μια άποψη που δεν συνάδει με την ελληνική, για το πώς θα μπορούσαν να χαραχθούν οι οριοθετήσεις νοτίως του νησιωτικού συμπλέγματος της Μεγίστης.

Εάν άλλωστε υπήρχε σύμπνοια μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου, τότε μάλλον η συμφωνία του 2020 θα ήταν συνολική και όχι τμηματική.