Όλα για την παρένθετη μητρότητα

Στις περισσότερες χώρες του κόσμου, για γυναίκες με σοβαρό πρόβλημα υγείας που καθιστά την εγκυμοσύνη ανέφικτη ή εξαιρετικά επικίνδυνη, το κεφάλαιο μητρότητα θα έκλεινε οριστικά ή θα περιοριζόταν στην επιλογή της υιοθεσίας. Στην Ελλάδα όμως, οι επιλογές είναι παραδόξως περισσότερες. Η χώρα μας, αν και οπισθοδρομική σε πολλά θέματα, στο ζήτημα της Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (ΙΥΑ) βάζει τα γυαλιά σε πολλές άλλες χώρες καθώς έχει καταστεί πρωτοπόρος εφαρμόζοντας ένα προοδευτικό θεσμικό πλαίσιο αναφορικά με το ζήτημα της παρένθετης μητρότητας. Το πλαίσιο αυτό, δίνει μια ακόμα επιλογή σε πολλές γυναίκες. Η δυνατότητα μια άλλη υγιής γυναίκα να κυοφορήσει και να φέρει στον κόσμο ένα παιδί προϋποθέτει την έκδοση δικαστικής άδειας και μία έγγραφη και χωρίς οικονομικό αντάλλαγμα συμφωνία μεταξύ των δύο μερών. Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για μια δύσκολη επιλογή, η μέθοδος αυτή ακόμα χαρακτηρίζεται ως η πιο αμφιλεγόμενη διεθνώς, απαγορεύεται σε πολλά μέρη του κόσμου και εγείρει ζητήματα με ιατρικές, νομικές και ηθικό-κοινωνικές διαστάσεις.

Τι είναι η παρένθετη μητρότητα

Στην παρένθετη κύηση ή υποκατάστατη μητρότητα, η παρένθετη ή κυοφόρος μητέρα συμφωνεί με το ζευγάρι που επιθυμεί να αποκτήσει παιδί, να κυοφορήσει και να γεννήσει το παιδί το οποίο στη συνέχεια θα του παραδώσει. Διακρίνονται δύο περιπτώσεις υποκατάστατης μητρότητας: αυτή της μερικής, και αυτή της πλήρους υποκατάστασης. Στη μερική υποκατάσταση, η γενετική μητέρα που επιθυμεί το παιδί, προσφέρει το γεννητικό υλικό το οποίο, αφού γονιμοποιηθεί, εμφυτεύεται στη μήτρα της κυοφόρου γυναίκας. Αυτή η περίπτωση ονομάζεται «πλήρης παρένθετη μητρότητα», αφού το εμφυτευόμενο υλικό προέρχεται εξ ολοκλήρου από το ζευγάρι που επιθυμεί να τεκνοποιήσει, και είναι αυτή που επιλέγεται κατά συντριπτική πλειοψηφία παγκοσμίως. Στην πλήρη υποκατάσταση, από την άλλη, η χορήγηση του γεννητικού υλικού γίνεται από την παρένθετη μητέρα, η οποία είναι η μόνη βιολογική μητέρα του παιδιού, ενώ συναντάται και μία ειδικότερη περίπτωση αυτής, όταν εμφυτεύεται σε μία παρένθετη μητέρα γεννητικό υλικό τρίτης γυναίκας, γονιμοποιημένο από το υλικό του μόνιμου συντρόφου ή συζύγου της γυναίκας που επιθυμεί να γίνει μητέρα. Η πλήρης υποκατάσταση ονομάζεται «μερική παρένθετη μητρότητα», δεδομένου ότι το γεννητικό υλικό προέρχεται εν μέρει από αυτούς που επιθυμούν την απόκτηση παιδιού.

Προϋποθέσεις

Απαραίτητη προϋπόθεση για την επιλογή του δρόμου της παρένθετης μητρότητας είναι η γυναίκα που επιθυμεί να γίνει μητέρα να έχει κάποιο σοβαρό πρόβλημα υγείας το οποίο δεν της επιτρέπει να φέρει στον κόσμο ένα παιδί στο δικό της σώμα, είτε φυσιολογικά, είτε με εξωσωματική γονιμοποίηση. Από τη στιγμή που αυτό το σοβαρό πρόβλημα υγείας διαπιστωθεί από τον γιατρό και επικυρωθεί νομικά, τότε η γυναίκα, εφόσον το επιθυμεί, νομιμοποιείται να απευθυνθεί σε ένα εξειδικευμένο κέντρο γονιμότητας, προκειμένου να αρχίσει τη διαδικασία. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην Ελλάδα η παρένθετη μητρότητα με νόμο επιτρέπεται μόνο σε περιπτώσεις σοβαρών ιατρικών προβλημάτων που μπορεί να έχει η γυναίκα που επιθυμεί να τεκνοποιήσει.

Συγκεκριμένα στην Ελλάδα, με τους νόμους 3089/2002, 3305/2005 και τις διατάξεις - άρθρα 1455-1460 του Αστικού Κώδικα, επιτρέπεται η αλτρουιστική παρένθετη μητρότητα, σε περίπτωση διαπιστωμένης ιατρικής ανικανότητας για φυσική αναπαραγωγή, κατόπιν προηγούμενης γραπτής συμφωνίας, η οποία ορίζει ότι η παρένθετη μητέρα έχει υποχρέωση να παραδώσει το παιδί που θα γεννήσει, ενώ αυτή και ο σύζυγος, ή νόμιμος σύντροφός της, δεν έχουν κανένα γονικό δικαίωμα πάνω στο παιδί. Αντιθέτως, με τη γέννηση του παιδιού μεταβιβάζονται αυτόματα τα νομικά γονικά δικαιώματα στο ζευγάρι που κατέφυγε στην παρένθετη κύηση, το οποίο βαρύνεται επίσης με όλα τα ιατρικά και νομικά έξοδα της διαδικασίας, και με την υποχρέωση να έχει αναζητήσει τη συνδρομή ψυχολόγου για τη διαβεβαίωση της καλής συναισθηματικής κατάστασης της κυοφόρου γυναίκας. Παράλληλα, ο νόμος επιφυλάσσει στην παρένθετη μητέρα το δικαίωμα σε νόμιμη άμβλωση, ενώ επιτρέπει την προέλευση του γεννητικού υλικού μόνο από τη γενετική μητέρα ή από τρίτη δότρια.

Στην πράξη

Όταν επιλυθούν όλα τα νομικά ζητήματα και επιτύχει και η προσπάθεια γονιμοποίησης, τότε ουσιαστικά βρίσκεται σε ισχύ η διαδικασία παρένθετης μητρότητας. Η παρένθετη μητέρα παρακολουθείται κανονικά από τον γυναικολόγο, κάνει όλες τις εξετάσεις της, παρουσία και του ζευγαριού και φυσικά βρίσκεται σε στενή σχέση μαζί του, καθ’ όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, ο νόμος δεν ορίζει αμοιβή στην παρένθετη μητέρα πέρα από την διατροφή της και τα ιατρικά έξοδα, ωστόσο, τις περισσότερες φορές υπάρχει και ένα ποσό ως δέλεαρ για τις γυναίκες που μπαίνουν σε αυτή τη διαδικασία, ειδικά αν είναι αλλοδαπές και δεν είναι κάποιο συγγενικό ή φιλικό πρόσωπο.

Αυτό που συμβαίνει πολύ συχνά, είναι ότι η παρένθετη μητέρα δεν μπορεί να αποχωριστεί από το παιδί μετά τη γέννηση. Γι’ αυτό, οι ενδιαφερόμενοι γονείς θα πρέπει από την αρχή να επιλέγουν την σωστή παρένθετη μητέρα, έχοντας μια άμεση και προσωπική επαφή μαζί της. Για να αποφευχθούν τέτοιου είδους προβλήματα, η όλη διαδικασία εποπτεύεται εκτός καθαρά από ιατρικής πλευράς, και από ψυχολογικής πλευράς όπως ορίζει ο νόμος. Επίσης συστήνεται, οι γονείς να κρατήσουν ακόμη και μετά τη γέννηση, επαφή με την παρένθετη μητέρα για να αντιμετωπιστούν αργότερα τα πιθανά προβλήματα του παιδιού, λόγω της προέλευσής του. Αυτό ισχύει επίσης ακόμα κι αν υπήρξε δωρεά ωαρίων από τρίτες «μητέρες». Τέλος πρέπει να σημειώσουμε πως οι ψυχολογικές συνέπειες της παρένθετης μητρότητας, δεν έχουν ακόμη διερευνηθεί εκτενώς, δεδομένου ότι η δυνατότητα αυτή είναι μία από τις νεότερες μορφές οικογενειακού προγραμματισμού.

Ο νόμος είναι προοδευτικός αλλά οι επιφυλάξεις πολλές και είναι λογικό αφού πολλά μπορεί να πάνε στραβά. Για τα ζευγάρια όμως που θέλουν πραγματικά να αποκτήσουν παιδιά είναι ένα ρίσκο που αξίζει τον κόπο. Πολλές είναι οι αναφορές γυναικών που μπήκαν σε αυτή τη διαδικασία και το αποτέλεσμα τις δικαίωσε. Για να είμαστε απόλυτα ειλικρινείς, αν και νόμος δεν επιτρέπει η όλη διαδικασία να είναι μία εμπορική συναλλαγή, αυτό είναι που συμβαίνει τις περισσότερες φορές, ανεπίσημα φυσικά. Παρά ταύτα, η μέθοδος αυτή βρίσκει ανταπόκριση γιατί για τους περισσοτέρους το χρηματικό κόστος και η ταλαιπωρία δεν είναι τίποτα μπροστά στην πραγματική ευτυχία που φέρνει ένα παιδί, ανεξάρτητα από το πως ήρθε στον κόσμο.