ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΔΕΛΤΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΣ ΚΑΙ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΟ

• Η συγγραφέας μίας αξεπέραστης «εφηβικής λογοτεχνίας» που μύησε γενιές και γενιές στη νεότερη Ιστορία της Ελλάδας είχε και η ίδια μία μυθιστορηματική ζωή η οποία σημαδεύτηκε από τον τρελό έρωτά της για τον Ίωνα Δραγούμη και συνδέθηκε με τις μεγάλες προσωπικότητες της πολιτικής και της διανόησης στην Ελλάδα του πρώτου ημίσεως του 20ου αιώνα.
• Ζώντας κυριολεκτικά μέσα στην Ιστορία η Πηνελόπη Δέλτα αυτοκτόνησε στις 27 Απριλίου του 1941, την ημέρα που οι Γερμανοί κατακτητές εισέβαλαν στην Αθήνα.

Μία σειρά από συγκυρίες, αόρατα νήματα της κοινωνικής και πολιτικής ζωής της Ελλάδας, παραδοξότητες, ό,τι θα έλεγε κάποιος μοίρα, αλλά βέβαια και το μεγάλο της λογοτεχνικό ταλέντο, διατηρεί την Πηνελόπη Δέλτα ως μία πολύ σύγχρονη αναφορά, ακόμα και 79 χρόνια μετά την αυτοκτονία της στις 27 Απριλίου του 1941, την ημέρα που οι Γερμανοί κατακτητές μπήκαν στην Αθήνα.

Ο ένας λόγος είναι ο προφανής: Τα μυθιστορήματά της που καταχωρίστηκαν κάποτε στην «εφηβική λογοτεχνία», μυθιστορήματα όπως τα πλούσια και έγκυρα σε ιστορικά στοιχεία «ο Καιρός του Βουλγαροκτόνου» ή «Τα μυστικά του Βάλτου», ή η παραβολή «Παραμύθι χωρίς Όνομα» ή και τα πιο «παιδικά», αφάνταστα γοητευτικά «Μάγκας» και «Τρελαντώνης» μύησαν πολλές γενιές στη λογοτεχνία και δεν έμειναν ποτέ στο ράφι.

Ένας άλλος λόγος είναι ότι η Πηνελόπη Δέλτα είναι μία εξαιρετική και σπάνια περίπτωση λογοτέχνιδας που, σαν τη Μαρία Πολυδούρη, τη Βιρτζίνια Γουλφ ή τη Σύλβια Πλαθ, ενέπνευσε άλλους λογοτέχνες να τη χρησιμοποιήσουν ως μυθιστορηματικό πρόσωπο σε δικά τους βιβλία και έργα. Περίφημο παράδειγμα η «Εκτέλεση» του Φρέντυ Γερμανού, με κεντρικό ήρωα τον Ίωνα Δραγούμη και μοιραία την παρουσία στις σελίδες της Δέλτα και του μεγάλου τους έρωτα.. Πιο πρόσφατη λογοτεχνική εκδοχή του ίδιου θέματος ήταν το βιβλίο του Στέφανου Δάνδολου  «Ιστορία χωρίς όνομα» που μάλιστα  σε θεατρική διασκευή και σκηνοθεσία Κώστα Γάκη ανέβηκε στο θέατρο με πρωταγωνιστές τον Τάσο Νούσια (Ίων Δραγούμης) και τις Μπέτυ Λιβανού και Μαρία Παπαφωτίου (στο ρόλο της Δέλτα σε πιο ώριμη και πιο νεαρή ηλικία, αντιστοίχως).

Ο τρίτος λόγος συνδέεται με ολόκληρη την οικογένεια της Πηνελόπης Δέλτα και έχει…διεύθυνση. Δύο διευθύνσεις για την ακρίβεια, σε Κολωνάκι (η πατρογονική οικία των Μπενάκηδων στην οδό Κουμπάρη) και Πειραιώς, γιατί εκεί εδράζει το Μουσείο Μπενάκη και ο νεότερος κλάδος του φορέα που εμπνεύστηκε και ίδρυσε ο αδελφός της, Αντώνης Μπενάκης. Ο «Τρελαντώνης», βλέπετε, διατήρησε και μεγάλος τη δαιμόνια φαντασία και την ικανότητά του στις επινοήσεις, κατορθώνοντας απλώς αυτά του τα χαρακτηριστικά να τα διοχετεύει υπέρ μεγάλων οραμάτων.

Πιο συγκυριακός αλλά ενδεικτικός της ισχύος και του εύρους της οικογένειας Μπενάκη είναι ο τέταρτος λόγος που αφορά στη σύγχρονη πολιτική ζωή της χώρας. Συγγενείς της Πηνελόπης Δέλτα και γόνοι της οικογένειας Μπενάκη είναι τρεις εν ενεργεία Έλληνες πολιτικοί. Ο πρώην πρόεδρος της Ν.Δ. Αντώνης Σαμαράς, ο πρώην Υπουργός Πολιτισμού Παύλος Γερουλάνος και ο σημερινός Υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου Νότης Μηταράκης.

Μία εμβληματική και εύθραυστη γυναικεία προσωπικότητα

Όμως, αν εξαιρέσεις το αδιαμφισβήτητο λογοτεχνικό της ταλέντο κι από μόνη της, ως γυναικεία προσωπικότητα στον ιστορικό και λογοτεχνικό χρόνο, η Πηνελόπη Δέλτα είναι μία μοναδική περίπτωση, μια εμβληματική γυναικεία προσωπικότητα και μία από τις πιο σημαντικές φυσιογνωμίες στην Ελλάδα των αρχών του αιώνα. Η «εφηβική» της λογοτεχνία δημιούργησε «Σχολή» καθώς πέρα από τις αφηγηματικές της αρετές μυούσε με συναρπαστικό τρόπο τους νεαρούς αναγνώστες σε μια ολοζώντανη εκδοχή της Ιστορίας. Σημαντικότατο υπήρξε το ιστορικό ερευνητικό της έργο, που οδήγησε στη συγκέντρωση πολύτιμου αρχειακού υλικού για την νεότερη ελληνική ιστορία. Και η ίδια η ζωή της όμως συνδέθηκε τόσο με τις μεγάλες προσωπικότητες της πολιτικής και της διανόησης στην Ελλάδα του πρώτου ημίσεως του 20ου αιώνα ώστε η βιογραφία της να είναι μία χαρακτηριστική καταγραφή της ταραγμένης εποχής. Έχουν μάλιστα κυκλοφορήσει έξη βιογραφίες της, μεταξύ των οποίων και «Η Πηνελόπη Δέλτα και ο κόσμος της», φωτογραφικό άλμπουμ, έκδοση του Μουσείου Μπενάκη (2006) με την ευκαιρία της έκθεσης των Ιστορικών Αρχείων του μουσείου, σε επιμέλεια του δισέγγονού της Α. Π. Ζάννα,

Τα πρώτα χρόνια

Η Πηνελόπη Δέλτα γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια στις 24 Απριλίου του 1874. Ήταν το τρίτο από τα έξι παιδιά του μεγαλεμπόρου βάμβακος Εμμανουήλ Μπενάκη και της Βιργινίας, το γένος Χωρέμη, με καταγωγή από τη Χίο. Στην Αλεξάνδρεια πέρασε την παιδική κι εφηβική της ηλικία απολαμβάνοντας όλα τα προνόμια ενός μεγαλοαστικού οικογενειακού περιβάλλοντος : Ταξίδια στην Ευρώπη, μαθήματα της σχολικής ύλης κατ΄οίκον, όπως και μαθήματα ζωγραφικής και ξένων γλωσσών, πρόσβαση σε αναγνώσματα επιπέδου και σε ενδιαφέροντες ανθρώπους. Βέβαια μια τέτοια καταγωγή δεν συνδεόταν μόνον με προνόμιο αλλά και με ασφυκτικούς καθωσπρεπισμούς και υποχρεώσεις: η μητέρα της Πηνελόπης Δέλτα ήταν μια αυταρχική γυναίκα που μεγάλωνε τα παιδιά της με άτεγκτους κανόνες απαιτώντας πλήρη συμμόρφωση σε όλα, ακόμα και στα ανιαρά για τη νεαρή Πηνελόπη κοσμικά σουαρέ της ελληνικής παροικίας. Σύμφωνα με την καταγραφή της ζωής της στο Ιστορικό Αρχείο του Μουσείου Μπενάκη αυτή η αυταρχική ανατροφή, κυρίως εκ μέρους της μητέρας της, συνέβαλε ώστε η νεαρή Πηνελόπη να διαμορφώσει μία εύθραυστη προσωπικότητα με καταθλιπτικές τάσεις κι αυτοκτονικές εμμονές. Μία, υγιή και δημιουργική, διέξοδο της προσέφερε πάντως το έμφυτο συγγραφικό της ταλέντο που άρχισε να εκδηλώνεται ήδη από την παιδική της ηλικία.

Ο γάμος με τον Στέφανο Δέλτα

Μετά την αγγλική κατάκτηση της Αιγύπτου (1882), η οικογένεια Μπενάκη επέστρεψε στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στην Κηφισιά. Η Πηνελόπη ήταν 18 ετών κι έτσι ως «ντεμπυταντ» γνώρισε με τις ευλογίες του θείου της τον πλούσιο Φαναριώτη επιχειρηματία και κατά 11 χρόνια μεγαλύτερό της Στέφανο Δέλτα. Ο τελευταίος δεν άργησε να ζητήσει το χέρι της. Εκείνη στην αρχή αντιστάθηκε, έπαθε μελαγχολία κι έκανε μία απόπειρα αυτοκτονίας, χωρίς να μεταπείσει την οικογένειά της. Ο γάμος που έγινε το 1895 αποδείχτηκε ωστόσο μία λυτρωση από τα ασφυκτικά δεσμά του πατρικού της. Το ζευγάρι επέστρεψε μετά το τέλος του πολέμου, το 1897, στην Αλεξάνδρεια. Και ήρθαν και τα παιδιά: η Σοφία (μετέπειτα Μαυροκορδάτου), η Βιργινία (μετέπειτα Ζάννα) και η Αλεξάνδρα (μετέπειτα Παπαδοπούλου).

Ο Στέφανος Δέλτας ήταν φιλοδημοτικιστής και η Πηνελόπη επηρεάστηκε και από αυτόν και από τον αδερφό του Κωνσταντίνο και βέβαια από τη γνωριμία της με τον Ίωνα Δραγούμη, που υπηρετούσε την περίοδο εκείνη στο Ελληνικό Προξενείο της Αλεξάνδρειας ως υποπρόξενος. Εκείνος την γνώρισε με την υψηλή διανόηση των δημοτικιστών, τον Αλέξανδρο Πάλλη, τον Αργύρη Εφταλιώτη, τον Πέτρο Βλαστό, τον Δημήτριο Φωτιάδη, τον Γιάννη Ψυχάρη και τον Κωστή Παλαμά, με τους οποίους η ίδια διατήρησε επαφή και αλληλογραφία, συμβάλλοντας στο δημοτικιστικό αγώνα.

«Τρελή» από έρωτα

Αλλά δεν ήταν μόνον αυτό φυσικά το βασικό και διαρκές «αποτύπωμα» του Δραγούμη στη ζωή της. Ήταν κυρίως ο παθιασμένος κι ανεκπλήρωτος έρωτάς τους. Ερωτεύτηκαν αμέσως. Αλλά αυτή η θύελλα του έντονου πάθους, παρέμεινε μια πλατωνική, αδιέξοδη αγάπη. Ο ανεκπλήρωτος έρωτας θα κρατούσε για αρκετά χρόνια. Σύζυγος και μητέρα εκείνη δεν άντεχε στη σκέψη ότι θα επιτρέψει στον εαυτό της να κάνει έναν εξωσυζυγικό δεσμό. Όμως ούτε και να κρύψει το πάθος της άντεχε. Ομολόγησε τα πάντα στον σύζυγό της, αλλά ο Δέλτας δεν δέχτηκε να της δώσει διαζύγιο. Κι εκείνη έπεσε σε κατάθλιψη κι έκανε δύο απόπειρες αυτοκτονίας.

Το συναισθηματικό της αδιέξοδο και το πάθος, εκφράζονται με μία καταιγιστική απολυτότητα στα γράμματά της προς τον Δραγούμη, που φυλάσσονται στα Ιστορικά Αρχεία του Μουσείου Μπενάκη. Ένα εξ αυτών, το πιο διαδεδομένο, με ημερομηνία 27 Ιουλίου 1906 επιβεβαιώνει μία ιερή ερωτική «τρέλα» κι ένα πικρό αδιέξοδο. Η Δέλτα έγραφε απελπισμένη:

«Μένω ακόμη ένα χρόνο, σου το έγραψα· αν με θέλεις ύστερα, αν δεν αλλάξεις, Ίων μου, αν θέλεις τότε, πάρε με... Και τώρα όμως αν με ήθελες δεν θα μπορούσα να σου πω πια όχι· τώρα δεν ξέρω πια τι θα πει τιμή και λόγος και όρκος· ξέρω πως στον κόσμο κάπου ζεις εσύ, πως μ' αγαπάς ακόμη, πως εσύ μπορείς να γίνεις δικός μου όποταν σε φωνάξω. Ίων μου, δεν σε φωνάζω· μα αν με θελήσεις ποτέ, ξέρεις πού είμαι· σε περιμένω πάντα και σ' αγαπώ σαν Μήδεια, είσαι το μόνο δίλημμα που ζει μέσα μου με φρικτή ένταση· τ' άλλα όλα πέθαναν, η αγάπη σου τα σκότωσε! Μη με φοβηθείς· αγαπώ άγρια, μα αγαπώ με φοβερή tendresse το χλωμό παιδί που με φίλησε στο στόμα εκεί στα πεύκα. Ίων μου, θα πεις πως είμαι τρελή, και το ξέρω, μα όπως εκείνο το βράδυ, που πρώτη φορά με ξανάβλεπες, ύστερα από την πρώτη απόπειρα, ήσουν "τρελός για μένα", έτσι κι εγώ είμαι τρελή για σένα... Και μεθώ και δεν ξέρω πια να λογαριάσω τι θα πει "τιμή" και "λόγος". Ξέρω μόνο πως σ' αγαπώ, τ' ακούς, Ίων; σ' αγαπώ άγρια και θέλω την αγκαλιά σου και το στόμα σου που φιλεί φρικτά, σε θέλω όλον, όλον, δικό μου για πάντα, και πονώ αλύπητα και ανυπόφορα, και μ' έρχεται να φύγω απόψε, πριν από το γράμμα μου, να μη σου μιλήσω πια, να μη σου γράψω "σ' αγαπώ", μόνο να έλθω εκεί, να ορμήσω στο σπίτι σου, να χυθώ στο λαιμό σου, και χωρίς λέξη, να πνίξω την αναπνοή σου, φιλώντας σε στο στόμα, ως που να κλείσεις τα μάτια σου και να πέσει το κεφάλι σου στον ώμο μου, χλωμό και αποκαμωμένο, μισοπεθαμένο από συγκίνηση και πόνο και χαρά που σκοτώνει. Το ξέρω πως είμαι τρελή· μα η αγάπη κάποιον τρελαίνει...».

Τα πρώτα βιβλία

Η σχέση έληξε το 1912 όταν ο Δραγούμης γνώρισε και ερωτεύτηκε τη Μαρία Κοτοπούλη. Έκτοτε η Πηνελόπη Δέλτα ντύθηκε στα μαύρα και δεν τα έβγαλε ποτέ από πάνω της, μέχρι το τέλος της ζωής της…

Από το 1906 είχαν μετακομίσει με τον σύζυγό της και τις κόρες τους στη Φρανκφούρτη. Θα έμεναν εκεί μέχρι το 1913 κι εκεί θα γνώριζε το Μανώλη Τριανταφυλλίδη και μέσω αυτού τον Δημήτρη Γληνό και τον Αλέξανδρο Δελμούζο, με τους οποίους συνέπραξε αργότερα στην έκδοση του Δελτίου του Εκπαιδευτικού Ομίλου, του οποίου έγινε μέλος το 1910. Ένα χρόνο νωρίτερα είχε γίνει μέλος και της Λαογραφικής Εταιρείας.

Στη Φρανκφούρτη η Πηνελόπη Δέλτα έγραψε και το πρώτο της μυθιστόρημα «Για την πατρίδα» που εκδόθηκε το 1909 με εικονογραφίες των Ν. Λύτρα και Σ. Λασκαρίδη, στο τυπογραφείο Γ.Σ.Βελώνη. Πηγή έμπνευσής της είχε αποτελέσει ένα άλλο, σημαντικό βιβλίο, η «Βυζαντινή Εποποιία» του Γάλλου Βυζαντινολόγου Γκυστάβ Σλυμπερζέ, με τον οποίο αλληλογραφούσε για χρόνια αναζητώντας τις ιστορικές πληροφορίες που χρειαζόταν για όσα μυθιστορήματά της σχετίζονταν με την ιστορία του Βυζαντίου. Το 1911 εκδίδεται το εμβληματικό της «Τον καιρό του Βουλγαροκτόνου» ενώ έχει προηγηθεί ένα χρόνο πριν «Το παραμύθι χωρίς όνομα» (αυτό εμπνευσμένο από το στρατιωτικό κίνημα στο Γουδή ήταν μία σκληρή αλλά καλοπροαίρετη σάτιρα, που με πίκρα αλλά και με αισιοδοξία έκρινε την Ελλάδα, τους άρχοντες και το λαό της. Πολύ αργότερα το 1958-59 το «Παραμύθι χωρίς Όνομα», το διασκεύασε ο Ιάκωβος Καμπανέλλης για τη θρυλική παράσταση του 1959 από το Νέο Θέατρο, σε σκηνοθεσία Βασίλη Διαμαντόπουλου και με τα ιστορικά πια τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι)

Παράλληλα με τη λογοτεχνία η Δέλτα ασχολήθηκε και με τις παιδαγωγικές μελέτες, εκδίδοντας το 1911 το βιβλίο «Στοχασμοί περί της ανατροφής των παιδιών μας», το πρώτο από μία μακρά σειρά ανάλογων μελετών.

Στο νεοκλασικό της Κηφισιάς

Μετά τη Φρανκφούρτη η Οικογένεια Δέλτα επέστρεψε για τρία χρόνια στην Αλεξάνδρεια και τελικά το 1916 μετακόμισαν οριστικά στην Ελλάδα. Εγκαταστάθηκαν στο περίφημο νεοκλασικό της Κηφισιάς που μεταβίβασε στη συγγραφέα ο πατέρας της, το σπίτι, δηλαδή που σήμερα επί των οδών Εμμ. Μπενάκη 38 & Στεφ. Δέλτα στεγάζει τα Ιστορικά Αρχεία του Μουσείου.

Στην Αθήνα η Δέλτα έζησε από κοντά τα Νοεμβριανά και την κορύφωση του Εθνικού Διχασμού. Η πολιτική φρίκη και ο κίνδυνος που αντιμετώπισε ο βενιζελικός και δήμαρχος, τότε, της Αθήνας πατέρας της Εμμανουήλ Μπενάκης συνέβαλαν στην πολιτική της μεταστροφή. Τάχθηκε υπέρ της βενιζελικής παράταξης, αναγνωρίζοντας στο πρόσωπο του Ελευθέριου Βενιζέλου ένα πολιτικό πρότυπο. Διατήρησε μάλιστα αλληλογραφία μαζί του, όπως και με τον Νικόλαο Πλαστήρα. Ταυτόχρονα άρχισε να συλλέγει υλικό για τον Mακεδονικό Aγώνα (αυτό που θα της χρησίμευε αργότερα, το 1937 για τα αριστουργηματικά της «Μυστικά του Βάλτου»). Το 1918 η ίδια πήρε μέρος σε δύο αποστολές στην Ανατολική Μακεδονία για να βοηθήσει παλινοστούντες ομήρους από τη Βουλγαρία.

Η δολοφονία του Δραγούμη

Οι πολιτικές εξελίξεις που ακολούθησαν ως τη Μικρασιατική καταστροφή τραυμάτισαν ακόμα περισσότερο τον ούτως η άλλως εύθραυστο ψυχισμό της Δέλτα. Καταλυτικό βέβαια υπήρξε το γεγονός της δολοφονίας του Ίωνα Δραγούμη στην Αθήνα το 1920. «Αφορμή έδωσε», διαβάζουμε, «η συμμετοχή του στο αντιβενιζελικό στρατόπεδο. Όταν μαθεύτηκε η δολοφονική απόπειρα εναντίον του Βενιζέλου, στο Παρίσι, ο Δραγούμης συνελήφθη σε ενέδρα ανδρών της ασφαλείας του τότε αρχηγού της Χωροφυλακής Εμμανουήλ Ι. Ζυμβρακάκη και εν τέλει δολοφονήθηκε στο σημείο (στην Βασιλίσσης Σοφίας, σήμερα απέναντι από το Χίλτον) όπου αργότερα ανεγέρθηκε αναμνηστική στήλη. Ως ηθικοί αυτουργοί, που διέταξαν την εκτέλεση, κατηγορήθηκαν οι Παύλος Γύπαρης (διοικητής του σώματος που συνέλαβε τον Δραγούμη, απών όμως κατά τη σύλληψη και την εκτέλεση), Εμμανουήλ Ρέπουλης (αντιπρόεδρος και επικεφαλής στο εσωτερικό της κυβερνήσεως του, απόντος στο εξωτερικό, Βενιζέλου) και Εμμανουήλ Μπενάκης (ο πατέρας της Δέλτα που, προτού να γίνει δήμαρχος, είχε θητεύσει το 1911 ως υπουργός Γεωργίας, Εμπορίου και Βιομηχανίας και το ΄12 Εθνικής Οικονομίας στην κυβέρνηση του Βενιζέλου, κατηγορήθηκε μάλιστα, μετά τον θάνατό του από τον ίδιον τον Γύπαρη στο δικαστήριο του 1935, ως εκείνος που διέταξε την εκτέλεση του Δραγούμη). Δεν προέκυψαν όμως επαρκείς αποδείξεις εις βάρος τους, ενώ οι ίδιοι πάντοτε επέμεναν για την αθωότητά τους και αθωώθηκαν στη δίκη που έγινε το Νοέμβριο του 1922 υπό την κυβέρνηση Πλαστήρα-Γονατά». Το χτύπημα της δολοφονίας του εσαεί έρωτά της με κατηγορούμενο ως ηθικό αυτουργό τον πατέρα της διέλυσε ψυχικά την Πηνελόπη Δέλτα…

Παρόλα αυτά το 1922 ανέλαβε δράση, με την συμβολή της οικογένειάς της, για την ανακούφιση των αναγκών και την αποκατάσταση των προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής, φιλοξενώντας στο σπίτι της στην Κηφισιά δεκάδες οικογένειες Μικρασιατών προσφύγων.

Τα τελευταία χρόνια

Το 1925 ήρθε άλλο ένα μοιραίο χτύπημα. Η Δέλτα εμφάνισε προϊούσα παράλυση των άκρων και διαγνώστηκε με σκλήρυνση κατά πλάκας, μια ασθένεια που θα επιδεινωνόταν με τα χρόνια. Το αντίδοτό της από αυτήν και η διαφυγή της ήταν η ενασχόληση με τα γράμματα.  Το 1929 ξεκίνησε τη συγγραφή της τριλογίας «Ρωμιοπούλες», η οποία ολοκληρώθηκε το 1939 αλλά δεν εκδόθηκε, τότε τουλάχιστον…. Εκδόθηκαν, όμως, άλλα τρία μυθιστορήματά της: ο «Τρελαντώνης» (1932), όπου περιγράφει τις περιπέτειες του αδελφού της Αντώνη Μπενάκη, όταν όλα τα αδέρφια ήρθαν από την Αίγυπτο να περάσουν το καλοκαίρι με την θεία τους (σε ένα σπίτι-έργο του Τσίλερ) στον Πειραιά, ο «Μάγκας» (1935), η ζωή στην Αλεξάνδρεια με τα μάτια του μικρού σκυλιού της οικογένειας, και το «Στα μυστικά του Βάλτου» (1937), ιστορία που εκτυλίσσεται γύρω από την λίμνη των Γιαννιτσών κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα.

Το 1941 η κήρυξη του πολέμου, βρήκε τη συγγραφέα σε κακή σωματική και ψυχολογική κατάσταση.... Στις αρχές της ίδιας χρονιάς ο αδελφός του Ίωνα Δραγούμη, Φίλιππος, της είχε παραδώσει τα προσωπικά ημερολόγια και αρχεία του αδελφού του και εκείνη, αφού ξόδεψε αμέτρητες ώρες μελετώντας τα, πρόσθεσε άλλες χίλιες σελίδες στο έργο του αγαπημένου της....

ΣΙΩΠΗ…

 Στις 27 Απριλίου 1941, ημέρα κατά την οποία τα γερμανικά στρατεύματα κατέλαβαν την Αθήνα, η Πηνελόπη Δέλτα προσπάθησε να αυτοκτονήσει με δηλητήριο, χωρίς να αφήσει κάποιο σημείωμα στο οποίο να εξηγεί τους λόγους της απόφασής της....Δεν πέθανε αμέσως αλλά πέντε ημέρες αργότερα, στις 2 Μαΐου 1941. Στον τάφο της, στον κήπο του σπιτιού της, χαράχτηκε η λέξη ΣIΩΠH.

Το τελευταίο εκδοτικό της ίχνος (και δεν αναφερόμαστε βέβαια στα γνωστά μυθιστορήματά της που γνώρισαν δεκάδες επανεκδόσεις) ήρθε το 2014 όταν από τον «Ερμή» κυκλοφόρησε, με επιμέλεια του δισέγγονού της Αλέκου Π. Ζάννα, η ανέκδοτη επί 75 χρόνια και εν πολλοίς αυτοβιογραφική τριλογία της, «Ρωμιοπούλες»: Το πρώτο βιβλίο, «Το Ξύπνημα», καλύπτει γεγονότα των ετών 1895-1907, η «Λάβρα» τα έτη 1907-1909 και το «Σούρουπο» τα έτη 1914-1920.

Αντιγράφουμε από σχετικό δημοσίευμα της «Μηχανής του Χρόνου» : «Η τριλογία παρακολουθεί τη ζωή μιας ηρωίδας που εικάζεται ότι είναι η ίδια η συγγραφέας και είναι άμεσα συνδεδεμένη με τα πολιτικά γεγονότα της εποχής της. Η Πηνελόπη Δέλτα ήταν «βενιζελική», καθώς την περίοδο που ο πατέρας της ήταν δήμαρχος, ο Βενιζέλος ανέπτυξε φιλία μαζί του και οι δυο τους συνήθιζαν να επισκέπτονται το σπίτι στην Κηφισιά. Ο Βενιζέλος τη νύχτα της 6ης Ιουνίου του 1933, που έγινε η δολοφονική απόπειρα εναντίον του, είχε φύγει από το σπίτι της οικογένειας Δέλτα. Στο τρίτο μέρος του βιβλίου γίνεται αναφορά στον έρωτα που την σημάδεψε. Ο Αλέκος Π. Ζάννας ανέφερε σχετικά με την αυτοκτονία της προγιαγιάς του: Είχε «εμμονή» με τον Ίωνα Δραγούμη. Δεν έβαλε τέλος στη ζωής της μόνο εξαιτίας της θλίψης της για την είσοδο των Γερμανών στην Αθήνα..»

Πηγές

Εθνικό Κέντρο Βιβλίου

Μηχανή του Χρόνου

Lifo (Α.Κολοβού 2015)