ΤΑ ΣΤΕΝΑ, Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΜΟΝΤΡΕ ΚΑΙ ΤΑ ΟΝΕΙΡΑ ΤΟΥ ΕΡΝΤΟΓΑΝ

Η φημολογία της κατάργησης της Συνθήκης του Μοντρέ από την τουρκική κυβέρνηση αλλά και η πρόθεση του Τούρκου Προέδρου να «πάρει τα κλειδιά» του Βοσπόρου, μέσω της δημιουργίας διώρυγας στα Στενά του Βοσπόρου, έχει οδηγήσει τη γείτονα χώρα σε μια νέα φάση εσωστρέφειας. Διακηρύξεις απόστρατων αξιωματικών, καταγγελίες του κυβερνώντος κόμματος για απόπειρα πραξικοπήματος, αλλά και πογκρόμ νέων συλλήψεων, συνθέτουν ένα εκρηκτικό πολιτικό σκηνικό. Μετά τον σάλο, αλλά και τις διεθνείς αντιδράσεις, ο Ερντογάν τα «μαζεύει» για τη Συνθήκη του Μοντρέ, όμως την ίδια ώρα επιμένει πως τα Στενά του Βοσπόρου πρέπει να περάσουν… σε τουρκικά χέρια.

"Ναι μεν, αλλά" για τη Συνθήκη του Μοντρέ από τον Ερντογάν

Να διασκεδάσει τις διεθνείς αντιδράσεις αλλά και τις έντονες επικρίσεις στο εσωτερικό της Τουρκίας επεχείρησε τις τελευταίες ώρες ο Τούρκος Πρόεδρος, αποσαφηνίζοντας πως δεν τίθεται θέμα κατάργησης της Συνθήκης του Μοντρέ. «Η σύνδεση που έγινε [από τους απόστρατους ναυάρχους] μεταξύ της Διώρυγας της Κωνσταντινούπολης και της Συνθήκης του Μοντρέ είναι εντελώς εσφαλμένη», υποστήριξε ο Ερντογάν μιλώντας σε δημοσιογράφους, μετά από συνάντηση που είχε με στελέχη του AKP.

Ωστόσο ο Τούρκος Πρόεδρος δεν απέκλεισε πως κάτι τέτοιο θα μπορούσε να συμβεί ανά πάσα ώρα και στιγμή στο μέλλον. «Αν προκύψει ανάγκη στο μέλλον, μπορούμε να τροποποιήσουμε οποιαδήποτε Συνθήκη εάν αυτό επιτρέπει στη χώρα μας να προχωρήσει μπροστά. Θεωρούμε σημαντικά τα πλεονεκτήματα που προσφέρει η Συνθήκη του Μοντρέ στη χώρα μας και θα παραμείνουμε δεσμευμένοι σε αυτήν τη Συνθήκη μέχρι να βρούμε καλύτερες ευκαιρίες», συμπλήρωσε.

To όνειρο του Ερντογάν, ο εφιάλτης του Ιμάμογλου

Το «Κανάλι της Κωνσταντινούπολης» συνιστά ένα φαραωνικό project που ετοιμάζει ο Ταγίπ Ερντογάν. Στόχος του Τούρκου Προέδρου είναι να πάρει τα κλειδιά των Στενών, μέσω της δημιουργίας μιας νέας διώρυγας στην ευρωπαϊκή πλευρά της Τουρκίας, που θα είναι παράλληλη με τον Βόσπορο και θα ενώνει τη Μαύρη Θάλασσα με τη Θάλασσα του Μαρμαρά και συνεπώς με το Αιγαίο και τη Μεσόγειο.

«Η καινούργια διώρυγα, που θα είναι παράλληλη με τον Βόσπορο και θα την αποκαλούμε διώρυγα της Κωνσταντινούπολης, είναι το δικό μου όνειρο. Θεού θέλοντος, θα το πετύχουμε», είχε αναφέρει το 2018 ο Τούρκος Πρόεδρος, προκαλώντας τότε τις πρώτες αντιδράσεις των γειτονικών κρατών. Έκτοτε, και λόγω των μεγάλων οικονομικών και πολιτικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει η Τουρκία, το έργο αυτό «πάγωσε».

Σήμερα, όμως, το θέμα αυτό έρχεται εκ νέου στο προσκήνιο. «Η Τουρκία με τη Διώρυγα της Κωνσταντινούπολης θα ελαφρύνει την αυξημένη κίνηση στον Βόσπορο και θα αποκτήσει μια εναλλακτική λύση που θα εξαιρείται από τη Συνθήκη του Μοντρέ και θα έχει πλήρη κυριαρχία. Αυτός είναι ο αγώνας ανεξαρτησίας μας», ανέφερε νωρίτερα μέσα στην εβδομάδα ο Τούρκος Προέδρος μιλώντας σε κομματική εκδήλωση του AKP.

Ωστόσο, το φαραωνικό έργο του Ερντογάν έχει προκαλέσει την αντίδραση όχι μόνο της αξιωματικής αντιπολίτευσης και του δημάρχου της Κωνσταντινούπολης, Εκρέμ Ιμάμογλου, αλλά και πολλών περιβαλλοντικών οργανώσεων όπως η Greenpeace.

Η αντίδραση των 104… και το πογκρόμ συλλήψεων

Οι ανακοινώσεις Ερντογάν για τη Διώρυγα της Κωνσταντινούπολης προκάλεσαν την αντίδραση 104 απόστρατων αξιωματικών, ένας εκ των οποίων είναι και ο εμπνευστής του δόγματος της «Γαλάζιας Πατρίδας», Τζεμ Γκιουρντενίζ.

Η παρέμβαση των 104 απόστρατων ναυάρχων χαρακτηρίστηκε από την κυβέρνηση ως απόπειρα πραξικοπήματος. Αποτέλεσμα, μέσα σε λίγες ώρες, να εκδηλωθεί ένα νέο κύμα διώξεων και συλλήψεων εις βάρος των απόστρατων αξιωματικών.

Πέρα από την προφανή εργαλειοποίηση της διακήρυξης των 104 αποστράτων από το καθεστώς Ερντογάν, η στάση των αποστράτων προκαλεί ένα κομβικό ερώτημα, το οποίο χρήζει ουσιαστικής διερεύνησης. Γιατί απόστρατοι ναύαρχοι, μερικοί εκ των οποίων ήταν φιλικά διακείμενοι στον Ερντογάν και υποστήριξαν την επεκτατική πολιτική του Τούρκου Προέδρου, εναντιώνονται μπροστά σε αυτή την εξέλιξη;

Η αιτία έχει μάλλον να κάνει περισσότερο με την ανησυχία πως μια τέτοια εξέλιξη θα έφερνε τη Μόσχα και άλλες περιφερειακές δυνάμεις αντιμέτωπες με την Άγκυρα, παρά με τη σύγκρουση μεταξύ των Κεμαλικών στρατιωτικών και της ισλαμικής κυβέρνησης του Ερντογάν.

Τι προβλέπει η Συνθήκη του Μοντρέ

Από τα τέλη του 1939, η Συνθήκη του Μοντρέ διαμόρφωσε το ισχύον καθεστώς στα Στενά του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων, γεφυρώνοντας μία σειρά αντικρουόμενων συμφερόντων των συμβαλλομένων κρατών. Συμβαλλόμενα μέρη ήταν η Ελλάδα, η Βουλγαρία, η Ρουμανία, η Σοβιετική Ένωση, η Τουρκία, η Αυστραλία, η Γαλλία, η Ιταλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γιουγκοσλαβία.

Η Συνθήκη επί της ουσίας παραχωρεί στην Τουρκία τον έλεγχο των Στενών του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων, επιτρέποντας την στρατικοποίησή τους από αυτήν, ενώ ταυτόχρονα εγγυάται την ελεύθερη διέλευση και ναυσιπλοΐα διά θαλάσσης. «Εν καιρώ ειρήνης, τα εμπορικά πλοία θα απολαμβάνουν πλήρη ελευθερία διέλευσης και ναυσιπλοΐας στα Στενά, με τη μέρα και τη νύχτα, κάτω από οποιαδήποτε σημαία με οποιοδήποτε είδος φορτίου».

Επιτρέπει επίσης τη διέλευση πολεμικών πλοίων των παρευξείνιων χωρών, αλλά θέτει περιορισμούς στο πέρασμα των πολεμικών πλοίων που δεν ανήκουν σε κράτη της Μαύρης Θάλασσας (όριο εκτοπίσματος πλοίων, μη διέλευση αεροπλανοφόρων).

Πρακτικά, λοιπόν, η Συνθήκη του Μοντρέ υποχρεώνει την Τουρκία να διατηρεί ανοιχτά τα Στενά των Δαρδανελίων και του Βοσπόρου σε δωρεάν διέλευση μη πολεμικών πλοίων.

Οι οικονομικοί και γεωπολιτικοί στόχοι της Άγκυρας

Έτσι, γίνεται εύκολα αντιληπτό πως, μέσω της Διώρυγας της Κωνσταντινούπολης, η Τουρκία θα επιχειρήσει να αναβαθμίσει τον γεωπολιτικό της ρόλο στην περιοχή, ελέγχοντας τα Στενά που συνδέουν τη Μαύρη Θάλασσα με τη Μεσόγειο, αλλά και να ενισχύσει με σημαντικά έσοδα την ευάλωτη οικονομία της. Για να γίνει αντιληπτή η σημασία των Στενών, αξίζει να σημειωθεί πως καθημερινά περνάνε από το σημείο αυτό τριπλάσιος αριθμός πλοίων από αυτά που περνάνε από το κανάλι του Σουέζ.