Ο ΑΛΕΞΗΣ ΠΗΡΕ ΤΟ ΟΠΛΟ ΤΟΥ…

Αν γυρνούσε κάποιος το ημερολόγιο στο 2003, θ’ αντίκριζε έναν Συνασπισμό στα όρια της διάλυσης, αφού τότε δεν κατάφερε να κερδίσει το στοίχημα και να μπει στη Βουλή. Το γεγονός αυτό σήμανε αυτομάτως την παραίτηση της Μαρίας Δαμανάκη και την άνοδο Νίκου Κωνσταντόπουλου στην αρχηγία. Το πείραμα της «Ροζ Αριστεράς», όπως την έλεγαν απαξιωτικά και υποτιμητικά οι αντίπαλοί της, για να την ξεχωρίζουν από την «Κόκκινη», κομμουνιστική Αριστερά, συνεχίστηκε. Κόντρα σε όλα τα προγνωστικά, όχι μόνο αναστήθηκε από το νεκροκρέβατο της πολιτικής αλλά και κυβέρνησε. Σήμερα, μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας, ενώ δηλώνει πως ενώνεται κάτω από την ηγετική φυσιογνωμία του Αλέξη Τσίπρα, κατά παράδοξο τρόπο συχνά απαξιώνει τη δομή του ΣΥΡΙΖΑ.

Μόλις λίγες ημέρες μετά την τοποθέτηση νέων τομεαρχών, οι εσωτερικές έριδες δεν λείπουν. Ο «αποκλεισμένος» στη θέση του κοινοβουλευτικού εκπροσώπου περί των Οικονομικών, Ευκλείδης Τσακαλώτος, με παρέμβασή του, ουσιαστικά «κάρφωσε» δημόσια τον αρχηγό, Αλέξη Τσίπρα, για τη σφοδρή αντιπαράθεση στη Βουλή με τον Κυριάκο Μητσοτάκη, με αφορμή το Μακεδονικό ζήτημα. Κι ενώ ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, Αλέξης Τσίπρας, επεχείρησε να διασκεδάσει τις εντυπώσεις, ερωτώμενος για τη σχέση του με τον Ευκλείδη Τσακαλώτο στη συνέντευξη Τύπου στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, ο πρώην «τσάρος» των Οικονομικών σημειώνει με νόημα ότι δεν μπορούμε να χαρακτηρίζουμε τους αντιπάλους μας «πολιτικούς απατεώνες». Λίγες ώρες αργότερα, στην προσωπική της σελίδα στο FB, εξοργισμένη η αδελφή του προέδρου της αξιωματικής αντιπολίτευσης, Ζανέτ, από τις διαρκείς παρεμβάσεις, μιλώντας σε πολιτικούς φίλους της διερωτήθηκε ακόμη και για διαγραφές. «Όποιος έχει θέμα με τη γραμμή… απλά μπορεί να παραιτηθεί… από τη θέση ευθύνης του!!! Τέλος κι έλεος!!!»

Εξουσία και νέα ατζέντα

Το ερώτημα είναι αν τελικά κάποιος από τους μνηστήρες της εξουσίας θα μπορούσε να κερδίσει τον Αλέξη Τσίπρα, που κάποιοι θεωρούν πως αν χάσει ξανά εκλογές, θα πρέπει να παραιτηθεί. Σε κάθε περιοδεία της αντιπολίτευσης, η υποδοχή του Αλέξη Τσίπρα από τον κόσμο, με ελάχιστες αποκλίσεις, είναι εντυπωσιακή και δείχνει πως πάνω του ακουμπά τις ελπίδες του το μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού λαού, παρά το γεγονός ότι η μόνιμη αμφισβήτηση επιλογών του ή στενών συνεργατών του από ορισμένα στελέχη τείνει να γίνει καθεστώς. Κι ενώ οι προεδρικοί βλέπουν χτυπήματα προς Παππά, Γεροβασίλη, Καρανίκα, Πολάκη ως συνήθη χτυπήματα κάτω από τη ζώνη από τη Ν.Δ. (για Μιωνή, Νοβάρτις κ.ά.), με στόχο τον ίδιο τον Τσίπρα, οι αμφισβητίες κατ’ άλλους επιχειρούν εποικοδομητική κριτική για τη βελτίωση του κόμματος και το κλείδωμα της αριστερής ταυτότητας, κατ’ άλλους προσπαθούν να διαβάσουν την επόμενη ημέρα και να βάλουν υποθήκες για την εξουσία. Αναμένουν δηλαδή πολιτική φθορά του Τσίπρα, ώστε σε περίπτωση απώλειας τρίτης εκλογικής μάχης να βγουν μπροστά με πρόσωπο της επιλογής τους. Όλα αυτά βέβαια με το βλέμμα στις επόμενες κάλπες, που η αυτοδυναμία είναι σχεδόν αδύνατη, για οποιοδήποτε κόμμα.

Ο ΣΥΡΙΖΑ του 2020, καίτοι πολύ πιο δυνατός κι ώριμος πολιτικά, αντιμετωπίζει κάποια από τα γενεσιουργά του προβλήματα, που περιγράφει ενδελεχώς στο βιβλίο του ο νυν βουλευτής και πρώην υφυπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής, Γιάννης Μπαλάφας «20 χρόνια χρειάστηκαν», Εκδόσεις Νήσος 2012: Πολυγλωσσία, δελφινολογία, προσωπικοί ανταγωνισμοί, κομματική ακαμψία, διύλισμα του κώνωπα και κυρίως έλλειψη ξεκάθαρου πολιτικού και ιδεολογικού στίγματος. Κυρίως όμως, πρακτικού διεξόδου, δεδομένου ότι η Ελλάδα βγαίνει πολλαπλά τραυματισμένη, μετά τη δεκαετή κρίση, με πανδημία, εκτόξευση της ανεργίας, διόγκωση του μεταναστευτικού ρεύματος, και κυρίως μία ελληνοτουρκική κρίση, η οποία ακόμη είναι σε εξέλιξη, με δυσμενείς οιωνούς για τη χώρα.

Ο ΣΥΡΙΖΑ καλείται να δώσει ρόλο, προοπτική και νέο αφήγημα στα μικρομεσαία στρώματα, που τον στήριξαν και ζητούν εναλλακτική λύση εξουσίας, μετά την απογοήτευση που προκάλεσε η κυβέρνηση Μητσοτάκη στη διαχείριση της οικονομίας και των επενδύσεων, του 2ου κύματος της πανδημίας (π.χ. άνοιγμα σχολείων, λουκέτο μαγαζιών 12:00΄ τη νύχτα), την οσμή σκανδάλου σε διάφορες απευθείας αναθέσεις (σκόιλ ελικίκου) κ.ά.

Από τον Συνασπισμό στον ΣΥΡΙΖΑ

Η αφετηρία για την πολυγλωσσία έχει τις ρίζες της στις απαρχές της ανανεωτικής Αριστεράς. Από τις εξορίες, το ξύλο και την παρατεταμένη εφηβεία, η ανανεωτική, υπό αυτήν την έννοια, Αριστερά, που πάντα πρότασσε τις συλλογικότητες, τα κοινωνικά κινήματα και την αξιοκρατία, δυσκολεύτηκε πολύ να τοποθετήσει εαυτόν στο κάδρο της εξουσίας. Δεν μπορούσε προφανώς να διανοηθεί ότι τελικά εκείνο το βασικό συστατικό, που της έλειπε, ήταν η λάμψη μίας ηγετικής φυσιογνωμίας. Αυτή, που θα μπορούσε να ενώσει τον κόσμο της κεντροαριστερής παράταξης, ο οποίος έμεινε ακέφαλος, μετά τις ανακοινώσεις του Γιώργου Παπανδρέου στο Καστελόριζο και την ένταξη της Ελλάδας στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

Η ίδρυση του ΣΥΡΙΖΑ

Ο Συνασπισμός Ριζοσπαστικής Αριστεράς (ΣΥΡΙΖΑ) ιδρύθηκε το 2004. Προήλθε από τον Συνασπισμό της Αριστεράς και της Προόδου (ΣΥΝ), που ήταν η βασική προσπάθεια για την εκλογική συμμαχία του ΚΚΕ, της Ελληνικής Αριστεράς και γενικότερα αριστερών συμμαχιών. Ουσιαστικά όμως ήταν το μικρό αδελφάκι του ΚΚΕ Εξωτερικού, προτού μετεξελιχθεί το 1991 σ’ ενιαίο κόμμα. Στη συνέχεια μετονομάστηκε σε Συνασπισμό της Αριστεράς των Κοινωνικών Κινημάτων και της Οικολογίας ως Συνασπισμός ή ΣΥΝ.

Το βασικό στοιχείο είναι όμως ότι ο Συνασπισμός ήλθε να εκφράσει το προφίλ μίας νέας Αριστεράς, η οποία έπρεπε ν’ ανταποκριθεί σ’ ένα μετα-σοβιετικό μοντέλο, ώστε ν’ αποτινάξει από πάνω της τις παθογένειες, τα λάθη, τις γραφειοκρατικές αγκυλώσεις και τον ολοκληρωτισμό ως προς την αντίληψη, που οδήγησαν εν τέλει και στην πτώση του, και ν’ ανταποκριθεί στις αλλαγές, που επήλθαν μετά τη μαζική είσοδο χωρών στον κορμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Κομβικό σημείο η περίοδος του 2006, που είναι επικεφαλής στο ψηφοδέλτιο για τον δήμο Αθηναίων ο Αλέξης Τσίπρας, νεολαίος του ΣΥΡΙΖΑ. Έχει μείνει λίγους μήνες στο ΚΚΕ, ενώ είναι «ψημένος» στο πεδίο των εκπαιδευτικών αγώνων με το κίνημα κατά Κοντογιαννόπουλου, που θέλει να φέρει –κόντρα στο Σύνταγμα– διατάξεις υπέρ των ιδιωτικών Πανεπιστημίων, επί πρωθυπουργίας Κώστα Μητσοτάκη. Το μαζικό μαθητικό/φοιτητικό κίνημα, που έχει την ελαφρά υποστήριξη κι από τα κόμματα της κεντροαριστεράς αλλά κι από αυθόρμητες δράσεις φοιτητών και μαθητών, δυναμώνει και γιγαντώνεται, όταν στις αρχές Γενάρη ’91 τραυματίζεται βαριά από τον σιδηρολοστό του ΟΝΝΕΔίτη, Γιάννη Καλαμπόκα, ο καθηγητής Νίκος Τεμπονέρας στην Πάτρα και πεθαίνει.

Ο Αλέξης Τσίπρας είναι ο διαδηλωτής της Γένοβα, ο πιτσιρικάς, με το όρθιο μαλλί και τα κόκκινα μποτάκια, ο νεαρός με τη μηχανή, που πηγαίνει για εναλλακτικό τουρισμό. Είναι υποψήφιος δήμαρχος του ΣΥΝ απέναντι στον Νικήτα Κακλαμάνη (ΝΔ), τον Κώστα Σκανδαλίδη (ΠΑΣΟΚ) και τον Σπύρο Χαλβατζή (ΚΚΕ) κ.ά. Ο Κώστας Σκανδαλίδης θα τον υποδεχτεί καλύτερα. Άγουρος, αλλά τα’ αποτελέσματα των δημοτικών εκλογών θα δείξουν ότι ένα πολιτικό αστέρι μόλις έχει γεννηθεί.

Και μπορεί οι «παππούδες» να πιστεύουν στην Αριστερά, αλλά το νέο αφήγημα το χτίζει η νέα Γενιά. Η «Ενωτική Κίνηση» θα δώσει λύση στο μετα-σοβιετικό μοντέλο, μιλώντας ήδη από το 2008, διά του Ν. Καρανίκα για κυβερνώσα Αριστερά. Πρωταγωνιστές σε αυτό το εγχείρημα μεταξύ άλλων, οι: Αλέξης Τσίπρας, Νίκος Παππάς, Νίκος Καρανίκας, Νίκος Σκορίνης, Δημήτρης Τζανακόπουλος, Ελευθερία Χατζηγεωργίου, Γιάννης Μπουρνούς κ.ά.

Οι 16 Συνιστώσες του ΣΥΡΙΖΑ και η κατάσταση σήμερα

Ο βασικός κορμός του ΣΥΡΙΖΑ, όπως τον γνωρίζουμε σήμερα, προέκυψε το 2013, όταν το πουλέν Αλαβάνου, ο Αλέξης Τσίπρας, αναλαμβάνει αρχηγός πιστεύοντας ότι η Αριστερά μπορεί να ενωθεί και να κυβερνήσει. Λίγα μέτρα πριν από την εξουσία από τις 6 ιστορικές συνιστώσες, φτάσαμε στη συνέχεια στις 12 με 13, λόγω όγκου, ενώ άλλοι μιλούν για 16 ή και περισσότερες. Ομάδες και μεμονωμένα άτομα, που εκπροσωπούσαν διαφορετικές απόψεις και τάσεις, υπήρξαν κομμάτι του ΣΥΡΙΖΑ, από σοσιαλιστές, εκσυγχρονιστές αριστερούς, κεντρώους μέχρι μαρξιστές, νεομαρξιστές, τροτσκιστές, μαοϊκούς. Όλοι αυτοί είχαν διαφορετικές απόψεις, περί πατριωτισμού και διεθνισμού, αλλά και μικροδιαφορές σε θέματα οικονομικής πολιτικής είτε ως πρόσωπα είτε ως κοινωνικές ομάδες. Μερικές εκ των συνιστωσών αποχώρησαν καθ’ οδόν προς την εξουσία, επειδή δεν ήθελαν τη διάλυσή τους και την ενιαία ομπρέλα ΣΥΡΙΖΑ, ενώ το κύριο ξεσκαρτάρισμα ξεκίνησε το καλοκαίρι του 2015. Οι 16 καταγεγραμμένες συνιστώσες ήταν οι εξής:

*Συνασπισμός των Κινημάτων και της Αριστεράς (ο κύριος όγκος που έμεινε)
*Κομμουνιστική Οργάνωση Ελλάδας, ευρέως γνωστή ως ΚΟΕ (αποχώρησε, αλλά μεμονωμένα στελέχη της έμειναν)
*Νέος Αγωνιστής (αποτελούμενος κυρίως από κάποια στελέχη του παλαιού ΠΑΣΟΚ)
*ΔΗΚΚΙ (μέρος του κόμματος, που είχε ιδρυθεί παλαιά από τον Δημήτρη Τσοβόλα, πρώην υπουργό του ΠΑΣΟΚ, και στελέχη του μετακινήθηκαν και προς τον ΣΥΡΙΖΑ. Άλλοι έφυγαν (π.χ. Μαντάς) κι άλλοι έμειναν π.χ. Γιώργος Πάντζας
*Σύνδεσμος Οικοσοσιαλιστών Ελλάδας (έμειναν)
*Ανανεωτική Κομμουνιστική και Οικολογική Αριστερά (ΑΚΟΑ) (Γ. Μπανιάς κ.ά.), (έμειναν)
*Κίνηση για την Ενότητα της Δράσης της Αριστεράς (ΚΕΔΑ) με τον Γιάννη Θεωνά (έμειναν)
*Διεθνιστική Εργατική Αριστερά (εκ της Οργάνωσης Σοσιαλιστική Επανάσταση), που αποχώρησαν με Νταβανέλο, Μαρία Μπόλαρη κ.ά.
*Αντικαπιταλιστική Πολιτική Ομάδα (ΑΠΟ) (έφυγαν)
*Ένωση Δημοκρατικού Κέντρου (ΕΔΗΚ), (έμεινε)
*Ενωτική Κίνηση (έμεινε)
*Κίνηση Ενεργοί Πολίτες με τον αείμνηστο Μανώλη Γλέζο, ο οποίος έφυγε αλλά άλλοι έμειναν
*ΡΟΖΑ (έφυγαν)
*Κόκκινο (έφυγαν αρκετοί εξ αυτών)
*Σύνδεσμος Πολιτών Ρήγας (έφυγαν)
*Ριζοσπάστες Οικολόγοι (άλλοι έμειναν, άλλοι έφυγαν)
*Ανένταχτοι Αριστεροί κ.ά. (άλλοι έμειναν, άλλοι έφυγαν)

Στην πορεία προς την εξουσία, θα υπάρξει συνεργασία με πολλά στελέχη του ΠΑΣΟΚ. Μερικά μπαίνουν μετά το 2010, με την περιπέτεια του πρώτου μνημονίου, κι άλλα σε διάφορες ιστορικές φάσεις είτε ως συνεργαζόμενοι (π.χ. Μάρκος Μπόλαρης) είτε ως ενταγμένοι στο κόμμα, ενώ υπάρχει και η προεκλογική συνεργασία με την ομάδα «ΠΡΑΤΤΩ» του Νίκου Κοτζιά, τους Οικολόγους Πράσινους και μετεκλογικά με τους ΑΝΕΛ και τον Πάνο Καμένο.

Από το «Ανδρέα, προχώρα σε θέλει όλη η χώρα», στο «Αλέξη, προχώρα άλλαξέ τα όλα»

Στο πρόσωπο του Αλέξη Τσίπρα πολλοί κεντροαριστεροί ψηφοφόροι θ’ ακουμπήσουν, βλέποντας μία σύγχρονη εκδοχή του ιστορικού ηγέτη της Κεντροαριστεράς από τον σοσιαλιστικό χώρο, Ανδρέα Παπανδρέου. Η «νεκρανάσταση» Παπανδρέου στο πρόσωπό του θα προκαλεί ποικίλες αντιδράσεις, συσπειρώνοντας συχνά κεντρώο κόσμο ή σοσιαλιστές, αλλά δυσθυμία σε αριστερές γκρούπες ή και σε ανθρώπους, προερχόμενους από τον σοσιαλιστικό και κομμουνιστικό χώρο, που θεωρούν ότι οι χαρισματικές προσωπικότητες και ο τύπος ηγέτη- πατερούλη, δεν τους εκφράζει.

Η κοινωνία βέβαια έχει διαφορετική άποψη. Παροιμιώδης η ικανότητά του να επικοινωνεί με τα πλήθη, που τον αποκαλούν ρυθμικά με το μικρό του όνομα με το σύνθημα «Αλέξη, προχώρα άλλαξέ τα όλα», αλλά και της φανερής ομοιότητάς του στη φωνή με τον εκλιπόντα ηγέτη και ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ, παρ’ ότι μερικοί υποστηρίζουν πως όλο το προφίλ του στήθηκε ώστε να στηρίξει το αφήγημα της εξουσίας. Οι διαφορές τους, όμως, εξίσου μεγάλες:

1ον Ο Αλέξης Τσίπρας δεν προήλθε από πολιτικό τζάκι ούτε είχε κυβερνητική εμπειρία αλλά κομματική.
2ον Ο Αλέξης Τσίπρας δεν ίδρυσε κάποιο κόμμα, αλλά στα μάτια των αριστερών, πρώην συντρόφων του, θεωρήθηκε πρώτος μεταξύ ίσων, αδειάζοντας πολλές φορές την ιδέα του «αρχηγού».
3ον Ανέλαβε τη διακυβέρνηση της χώρας, σε συνθήκες πενίας υπό επιτροπεία και τον εφιάλτη της πτώχευσης.

Ο Αλέξης Τσίπρας ως άλλος μαέστρος της Ελληνικής Ευρωπαϊκής Αριστεράς σε συνεργασία με παλαιά και δοκιμασμένα στελέχη (π.χ. Βούτσης, Βίτσας, Σκουρλέτης, Γεροβασίλη, Λαφαζάνης, Κωνσταντοπούλου κ.ά.), τον Γιάνη Βαρουφάκη, αλλά κατεξοχήν τους στενούς του συνεργάτες (Παππάς, Καρανίκας, Σακελλαρίδης κ.ά.), κατάφερε να κερδίσει το στοίχημα της εξουσίας ενεργοποιώντας όλες τις δυνάμεις του κόμματος αλλά και συμπαθούντες του χώρου. Παρά ταύτα το δημοψήφισμα, όπου το «Όχι» μετατράπηκε σε «Ναι», και η υπογραφή του στο Γ΄ Μνημόνιο στάθηκαν αιτίες για νέο κύμα μαζικών αποχωρήσεων.

Αποχωρήσεις κι εντάξεις

Στους αποχωρήσαντες του 2015 ο Παναγιώτης Λαφαζάνης, ως επικεφαλής της «Αριστερής Πλατφόρμας», ο οποίος ίδρυσε στη συνέχεια τη Λαϊκή Ενότητα (ΛΑΕ) με Νίκο Χουντή, Θανάση Πετράκο, Δημήτρη Στρατούλη, Νάντια Βαλαβάνη κ.ά. Τη ΛΑΕ θα συνθέσουν το Αριστερό Ρεύμα, το Σχέδιο Β, η Αριστερή Καπιταλιστική Συσπείρωση, η Κομμουνιστική Ανανέωση, το Αυτοδύναμο Κίνημα Επαναστατικής Πολιτικής, η Αντικαπιταλιστική Πολιτική Ομάδα και οι Ενεργοί Πολίτες. Εν ολίγοις, θα το συναποτελούν σοσιαλιστές, μαοϊκοί, τροτσκιστές, κομμουνιστές ευρωσκεπτικιστές κ.ά. Ο Γιάνης Βαρουφάκης ιδρύει το ΜέΡα25, που είχε το 2020 νικηφόρο εκλογικό αποτέλεσμα με την είσοδό του στη Βουλή, ενώ η Ζωή Κωνσταντοπούλου ιδρύει την «Πλεύση Ελευθερίας». Μεμονωμένα αλλά προβεβλημένα πρόσωπα που αναδείχτηκαν από τον χώρο του ΠΑΣΟΚ και συνεργάστηκαν ή εντάχθηκαν στον ΣΥΡΙΖΑ, όπως η Σοφία Σακοράφα ή ο Κρίτωνας Αρσένης κ.ά., είναι σήμερα εκ των πρωταγωνιστών του ΜέΡΑ25.
Κι ενώ κατέγραφε από τη μία πλευρά απώλειες, ο ΣΥΡΙΖΑ ενωνόταν ξανά μ’ ένα κομμάτι από την παλαιά ΔΗΜΑΡ (Κουβέλης, Θεοχαρόπουλος κ.ά.), αλλά συγκέντρωνε σταδιακά κι απογοητευμένους βουλευτές της Ένωσης Κεντρώων (Θεοδώρα Μεγαλοοικονόμου, Γιάννης Σαρίδης), κομμάτι της αριστερής πτέρυγας του Ποταμιού (Σπύρος Δανέλλης) και κομμάτι των ΑΝΕΛ (Έλενα Κουντουρά, Βασίλης Κόκκαλης, Θανάσης Παπαχριστόπουλος κ.ά.).
Σήμερα κεντρικό ζήτημα είναι κατά πόσον ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί ν’ ανοίξει τον κόσμο σε νέους ενοίκους και στελέχη, που έχουν απήχηση στην κοινωνία αλλά δεν είναι μέλη του στενού κομματικού πυρήνα. Επιπλέον, ποιο θα είναι το νέο αφήγημα της ανανεωτικής Αριστεράς για πρακτικές λύσεις, που θ’ αφορούν έναν κόσμο, ο οποίος δεν καλουπώνεται σε κομματικά στεγανά, αλλά και σε νέους πολίτες, που αμφισβητούν την αξία της πολιτικής. Ο φόβος για «πασοκοποίηση» στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ είναι υπαρκτός, και έχει διατυπωθεί επανειλημμένα. Ωστόσο, για την προεδρική πλευρά θεωρείται ότι είναι άνευ νοήματος, αφού ένα μεγάλο μέρος της ίδιας της κοινωνίας, που ψήφιζε ΠΑΣΟΚ, έχει μετακινηθεί πολιτικά στον ΣΥΡΙΖΑ. Τον ανέδειξε με την ψήφο του στις κάλπες και τον συγκράτησε μετά την ψήφιση του Γ΄ μνημονίου είτε ως πρωταγωνιστή στην εξουσία είτε στα έδρανα της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

Γκρίνια, ιδεολογικές αντιρρήσεις και προσωπικές στρατηγικές

Η γκρίνια ένθεν κακείθεν προέκυψε είτε από προσωπικές στρατηγικές, είτε από στήριξη συνεργατών του πρωθυπουργού, οι οποίοι θεωρήθηκε ότι εξέθεσαν το κόμμα με τον λόγο, τις πράξεις ή τις παραλείψεις τους αλλά και την αλαζονεία τους. Υπήρξε καχυποψία για πρόσωπα του στενού περίγυρου ως προς το θέμα της διαχείρισης της εξουσίας, αλλά κυρίως με τη ραγδαία άνοδο στελεχών, χωρίς πάντα να πρυτανεύει το κριτήριο της αξιοκρατίας. Στελέχη μεγαλύτερης ηλικίας από τους 40άρηδες αισθάνθηκαν ενίοτε παρείσακτοι, είτε από τον κομματικό μηχανισμό και τις αγκυλώσεις του είτε υπό διαρκή αμφισβήτηση και δυσκολίες ένταξης. Από την προεδρική πλευρά, υπήρξε ενόχληση ως προς τη μόνιμη αμφισβήτηση, όχι μόνο στα όργανα αλλά και παραέξω με δυσθυμία κομματικών στελεχών να συνεργαστούν, δημιουργώντας διαρκώς κλίμα εσωστρέφειας και ακυρώνοντας τις όποιες προσπάθειες ανάκαμψης.
Ο «σκιώδης ανασχηματισμός», που έγινε πρόσφατα από τον Αλέξη Τσίπρα, ήταν προφανώς μία μίνι προειδοποίηση, ότι δεν μπορεί ο καθένας να θεωρεί τον ΣΥΡΙΖΑ «βιλαέτι» του και η απομάκρυνση Τσακαλώτου από το χαρτοφυλάκιο του τομεάρχη Οικονομίας δυσαρέστησε πολλούς, αλλά απ’ ό,τι φαίνεται ακόμη περισσότερους ικανοποίησε. Έτσι, πολλά νέα και παλαιότερα πρόσωπα είδαν τον εαυτό τους να φιγουράρει στους τομείς, προσπαθώντας να μην περάσει άλλος χαμένος κομματικά χρόνος, εξαιτίας της πανδημίας και της προσπάθειας για ανάγνωση των αποτελεσμάτων και νέα ανασυγκρότηση, αφού συνέδριο για να ξεκαθαριστεί το τοπίο δεν έγινε. Σαφέστατα στις περιπτώσεις των τομεαρχών, άλλοι έμειναν ευχαριστημένοι, άλλοι δυσαρεστημένοι, αλλά το γενικότερο σχήμα θεωρήθηκε καλύτερο από το προηγούμενο. Καταγράφηκαν ωστόσο και διαφορετικές απόψεις ακόμη και για το νέο σήμα του ΣΥΡΙΖΑ με το αρχαϊκό ύψιλον.

1. ΠΡΟΕΔΡΙΚΟΙ. Το βαρύ χαρτί του ΣΥ.ΡΙ.ΖΑ. θεωρείται ο Αλέξης Τσίπρας, ο οποίος συσπειρώνει γύρω του ανώτερα, μεσαία, κατώτερα, παλαιά και νέα στελέχη, απ’ όλο το φάσμα. Κυρίως όμως έχει το λαϊκό έρεισμα, κάτι που του αναγνωρίζουν και οι εσωκομματικοί αντίπαλοί του, οι οποίοι σε αυτήν τη φάση δεν τον αμφισβητούν από την καρέκλα του. Η προέλευση και η σύνθεση όσων στηρίζουν τον Αλέξη Τσίπρα ποικίλλει. Παλαιά στελέχη της Αριστεράς, όπως ο Αλέκος Φλαμπουράρης, η Όλγα Γεροβασίλη, στελέχη από τη νεολαία του Συνασπισμού (π.χ. Καρανίκας, Παππάς κ.ά.), στελέχη προερχόμενα από την κομμουνιστική Αριστερά (π.χ. Σταύρος Αραχωβίτης), υπουργοί, υφυπουργοί και στελέχη από το ΠΑΣΟΚ (Σπίρτζης, Ξενογιαννακοπούλου, Τζάκρη, Τελιγιορίδου, Τζουμάκας, Ραγκούσης κ.ά.) αυτοδιοικητικοί, πρόσωπα από την ομάδα Γράψα (π.χ. Πολάκης, Ηγουμενίδης), βουλευτές που προήλθαν από τον συνδικαλιστικό χώρο, στελέχη από τους ΑΝΕΛ, μεμονωμένοι Μαοϊκοί κ.ά.

2. ΘΕΣΜΙΚΟΙ. Πρόκειται για ένα κομμάτι του παλαιού Συνασπισμού, από το λεγόμενο 3%, που έχει και κομματικό ακροατήριο αλλά έχει και ρίζες στην κοινωνία. Ο ΣΥΡΙΖΑ, ως μετεξέλιξη του παλαιού Συνασπισμού έχει τις ρίζες του στο ΚΚΕ Εσωτερικού, με κύριο εκφραστή τον Λεωνίδα Κύρκο. Εξέχον στέλεχος της ΕΔΑ, επανειλημμένα βουλευτής και καθοριστικός παράγοντας ως το 1987, με την Ελληνική Αριστερά, ενώ άλλοι ήταν πιο κοντά στον Γιάννη Μπανιά. Κομβικό σημείο, η Β΄ Πανελλαδική, δηλαδή η οργάνωση που δημιουργήθηκε μετά τη διάσπαση της ΕΚΟΝ Ρήγας Φεραίος, η οποία ήταν η Νεολαία του ΚΚΕ Εσωτερικού. Το γεγονός αυτό συνέβη το 1978, αλλά θα παραμείνει ως μία τομή, παρ’ ότι το 1981 η οργάνωση, καίτοι είχε το 65% των μελών της ΕΚΟΝ Ρήγας Φεραίος, αυτοδιαλύθηκε. Οι «Θεσμικοί» (δεν αποκαλούν έτσι εαυτούς, αλλά ας μας επιτραπεί η χρήση του όρου) είναι «κομματικοί», με την έννοια ότι δίνουν μεγαλύτερη βαρύτητα στις ισχύουσες δομές, στις σχέσεις Κράτους - Εκκλησίας κ.ά. Άλλοι εξ αυτών στηρίζουν τον τωρινό πρόεδρο (π.χ. Βίτσας), ο οποίος προήλθε από την ΚΝΕ, ή λ.χ. ο Ν. Συρμαλένιος, άλλοι κρατούν κριτική στάση κι άλλοι είναι απέναντι σε ορισμένα ζητήματα (π.χ. σχέση με την Εκκλησία). Προήλθαν κατά ένα μέρος από αυτήν τη γενιά, που έμεινε στο ΚΚΕ Εσωτερικού, ή μετά την έξοδο του Φώτη Κουβέλη, ο οποίος καίτοι ίδρυσε τη ΔΗΜΑΡ και συνεργάστηκε με το ΠΑΣΟΚ, επανήλθε. Στους «Θεσμικούς» ανήκουν βαριά χαρτιά του ΣΥΡΙΖΑ, τα οποία θεωρούν εαυτούς, μέρος της αριστερής κληρονομιάς και θεωρούν ότι πρέπει να παραμείνει συνεπής στις αρχές της. Εδώ υπάρχουν διαφορετικές απόψεις περί συνεργασίας ή όχι με το ΠΑΣΟΚ/ΚΙΝΑΛ. Μεταξύ των Ρηγάδων της εποχής είναι οι Νίκος Συρμαλένιος (βουλευτής Κυκλάδων ΣΥΡΙΖΑ), ο Μάκης Μπαλαούρας (πρώην βουλευτής Ηλείας ΣΥΡΙΖΑ), ο τέως πρόεδρος της Βουλής, Νίκος Βούτσης, ο Δημήτρης Παπαδημούλης, ευρωβουλευτής, επικεφαλής του ευρωψηφοδελτίου του ΣΥΡΙΖΑ. Στις θεσμικές προσωπικότητες του ΣΥΡΙΖΑ είναι ο Πάνος Σκουρλέτης, ο Νίκος Φίλης, οι οποίοι καίτοι έχουν αριστερή ατζέντα δίνουν μεγάλη σημασία και στη λειτουργία του κόμματος. Μεγάλο μέρος των «Θεσμικών» έχει στηρίξει επανειλημμένα τον Αλέξη Τσίπρα, άλλοι όμως έχουν έλθει επανειλημμένα σε αντιπαράθεση μαζί του ή κατά κόρον με συνεργάτες του (Παππά, Σπίρτζη, Πολάκη). Θεωρούν πως το κόμμα δεν πρέπει να χάσει την αριστερή του φυσιογνωμία λόγω της διακυβέρνησης και δίνουν μεγάλη έμφαση στην Αρχή της Συλλογικότητας και της δημοκρατικής λειτουργίας του.

3. ΑΡΙΣΤΕΡΙΣΤΕΣ, ΑΝΕΝΤΑΧΤΟΙ & «53+». Ο Αλέξης Τσίπρας έχει τη μικρότερη παρέμβαση σε αυτήν την πλευρά. Μεγάλο μέρος από μεμονωμένα άτομα ή και ομάδες αποχώρησε μετά τον Σεπτέμβριο του 2015, ωστόσο υπήρχαν και πρόσωπα και συλλογικότητες που παρέμειναν. Οι «53+», καίτοι έχουν κοινά, δεν έχουν όμοιες θέσεις με τους υπόλοιπους αριστεριστές. Πρόκειται για διαφορετικές ομάδες, που άλλες έχουν μεγαλύτερη αναφορά στην ΚΝΕ, άλλες σε άλλα αριστερά σχήματα, μεμονωμένους κ.ά. Η διαφορά φάνηκε και στην τελευταία συγκέντρωση του ΣΥΡΙΖΑ στο Στάδιο του TAE KWO DO. Δεν αμφισβητούν όλοι τον Αλέξη Τσίπρα, αλλά σχεδόν όλοι στέκονται κριτικά. Οι «53+» επηρεάζουν πολλούς εξ αυτών, όχι ως άτομα αλλά ως ιδεολογική άποψη. Ένα κομμάτι της Β΄ Πανελλαδικής διαφωνεί με επιλογές του προέδρου του κόμματος, θεωρώντας πως ακολουθεί προσωπική στρατηγική κι όχι τη συλλογικότητα. Ως ηγέτης και καθοδηγητής των «53+» εμφανίζεται ο καθηγητής Ευκλείδης Τσακαλώτος. Η διάσταση απόψεων Τσίπρα - Τσακαλώτου δεν έχει μόνο οικονομικά χαρακτηριστικά (π.χ. περί φορολόγησης μεσαίας τάξης κ.ά.), αλλά εκτείνεται και στη διαχείριση εθνικών θεμάτων (π.χ. ελληνοτουρκικά κ.ά.). Παρά την όποια ιδεολογική επίδραση των «53+» στο κόμμα, υπάρχουν άτομα που είναι ευρέως αποδεκτά (π.χ. Ξανθός) κι άλλα λιγότερο. Αριστερές γκρούπες ή μεμονωμένα άτομα, που είναι στον ΣΥΡΙΖΑ, μπορεί να ταυτίζονται κυρίως σε θέματα συλλογικής λειτουργίας του κόμματος με Ευκλείδη Τσακαλώτο, αλλά ορισμένα στελέχη έχουν διαφορές ως προς το οικονομικό πρόγραμμα που εφαρμόστηκε και το θεωρούν μακριά από τη λογική μιας αριστερής κυβέρνησης. Οι αριστερές γκρούπες δίνουν μεγάλη έμφαση στα ανθρώπινα δικαιώματα, διαφωνούν με επιλογές, που σχετίζονται με τη λειτουργία του κράτους (π.χ. ψεκασμοί διαδηλωτών, επένδυση χρυσού στις Σκουριές της Χαλκιδικής), έχουν αναφορές στα κοινωνικά κινήματα και ζητούν διακριτή οικονομική, κοινωνική κι εθνική ατζέντα, κόντρα στη νεοφιλελεύθερη στρατηγική.

Σύνθεση αντί για αντιπαράθεση…

Δυσαρέσκεια υπάρχει ωστόσο κι από άλλους, που θεωρούν πως δεν τους εκφράζει ούτε η προεδρολογία ούτε ομαδούλες των «53+» κι ο κομματικός αλληλοσπαραγμός, παρ’ ότι πιστεύουν ότι προτάσεις υπάρχουν θετικές κι από τις τρεις πτέρυγες. Ζητούν άρον-άρον αλλαγή ατζέντας με συγκεκριμένο πολιτικό πρόγραμμα κοστολογημένο σε όλα τα επίπεδα και χάραξη εθνικής στρατηγικής πάνω στην άμυνα, την εκπαίδευση, την παραγωγή, το μεταναστευτικό κ.ά., με πιο σκληρή στάση, ώστε να έχει ο ΣΥΡΙΖΑ λόγο ύπαρξης και πρακτικό αφήγημα απέναντι στην κοινωνία αντί για πολλές φωνές, που βγαίνουν έξω από τα κομματικά όργανα και μπερδεύουν τον κόσμο.

Η πολυγλωσσία σταματά εδώ;

Η τελευταία παρέμβαση Τσακαλώτου, μετά από σειρά άλλων από πλευράς των «53+», πάντως, ενόχλησε και φάνηκε ξεκάθαρα και στην ανάρτηση στο facebook και της αδελφής του προέδρου, Αλέξη Τσίπρα, Ζανέτ, η οποία καίτοι ανήκει στην ιδιωτική της σελίδα, σχολιάστηκε ποικιλοτρόπως. Σε κάθε περίπτωση πλέον δημιουργείται άτυπο πειθαρχικό όργανο, ώστε να σταματήσει η πολυγλωσσία και η εσωστρέφεια. Σε πρώτη φάση αναμένεται να προβλέπονται συστάσεις αλλά ουδείς αποκλείει την πιθανότητα διαγραφών. Και απ’ ό,τι φαίνεται, μετά τις αλλαγές στο επικοινωνιακό επιτελείο και τους τομεάρχες, ο Αλέξης Τσίπρας μόλις πήρε το όπλο του.