Η ιλαρά ξαναχτύπησε

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), το πρώτο εξάμηνο του 2018 σημειώθηκαν περισσότερα από 41.000 κρούσματα ιλαράς σε παιδιά και ενήλικες, στις χώρες της Ευρώπης, όταν το 2017 ο συνολικός αριθμός των περιστατικών στην Ευρώπη ήταν 23.927. Από το 2010 έως και φέτος η χρονιά με τα λιγότερα κρούσματα ήταν το 2016, όταν είχαν νοσήσει από ιλαρά 5.273 Ευρωπαίοι πολίτες, ενώ αντίθετα η χειρότερη χρονιά είναι η φετινή. Επτά χώρες και συγκεκριμένα η Γαλλία, η Γεωργία, η Ελλάδα, η Ιταλία, η Ουκρανία, η Ρωσία και η Σερβία κατέγραψαν περισσότερα από 1.000 περιστατικά το πρώτο εξάμηνο του έτους. Αυτή τη στιγμή η επιδημία ιλαράς στη χώρα μας φαίνεται να είναι σε ύφεση. Ο ρυθμός εμφάνισης των περιστατικών μειώνεται συνεχώς και είναι ενδεικτικό ότι την περασμένη εβδομάδα καταγράφηκαν μόλις δύο περιστατικά της νόσου, όταν στην αρχή του έτους, προστέθηκαν στον αριθμό των δηλωμένων κρουσμάτων περίπου 150 ασθενείς σε εβδομαδιαία βάση. Σε κάθε περίπτωση όμως, καλό είναι να γνωρίζουμε ακριβώς τι είναι η ιλαρά και πως μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε.

Η νόσος

Η Ιλαρά είναι ιογενής λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος που προκαλείται από τον παραμυξοϊό του γένους morbillivirus. Μεταδίδεται με την αναπνοή, σε επαφή με υγρά από τη μύτη και το στόμα ενός μολυσμένου ατόμου, είτε άμεσα είτε μέσω του αέρα, και είναι εξαιρετικά μεταδοτική, το 90% των ανθρώπων που δεν έχουν ανοσία και μοιράζονται τον ίδιο χώρο με ένα μολυσμένο πρόσωπο θα νοσήσουν. Η ασυμπτωματική περίοδος επώασης ξεκινά 9-12 ημέρες μετά την αρχική έκθεση στον ιό και η νόσηση διαρκεί 2-4 ημέρες πριν, μέχρι δύο 2-5 ημέρες μετά την εμφάνιση του εξανθήματος, δηλαδή 4-9 ημέρες συνολικά.

Αιτία

Οι άνθρωποι είναι οι φυσικοί φορείς του ιού-δεν έχει αναφερθεί καμία προσβολή ζώου απ’ αυτόν. Παράγοντες που ενισχύουν τον κίνδυνο για λοίμωξη από τον ιό της ιλαράς είναι οι εξής:

Η ανοσοανεπάρκεια που οφείλεται στον ιό HIV του AIDS ή τη λευχαιμία.

Το ταξίδι σε περιοχές όπου ενδημεί η ιλαρά ή η επαφή με ταξιδιώτες σε ενδημικές περιοχές.

Η απώλεια της παθητικής ανοσίας από τα βρέφη (μητρικό γάλα) πριν αρχίσει η ενεργητική ανοσία (φυσική λοίμωξη ή εμβολιασμός). Επίσης, αιτίες είναι ο υποσιτισμός, η υποκείμενη ανοσοανεπάρκεια, η εγκυμοσύνη και η ανεπάρκεια βιταμίνης Α.

Μετάδοση

Η ιλαρά χαρακτηρίζεται ως πολύ μεταδοτική νόσος. Τα άτομα που νοσούν μεταδίδουν την νόσο περίπου 4 ημέρες πριν την εμφάνιση του εξανθήματος έως και 4 ημέρες μετά. Ο ιός της ιλαράς αποικίζει τον ρινικό βλεννογόνο και τον στοματοφάρυγγα ατόμων που νοσούν. Όταν οι νοσούντες φταρνίζονται ή βήχουν, τα σταγονίδια διασπείρονται μέσω του αέρα και μπορούν να μολύνουν άλλα άτομα ή διάφορες περιβαλλοντικές επιφάνειες, παραμένοντας ενεργά και μολυσματικά για διάστημα τουλάχιστον 2 ωρών.

Συμπτώματα

Τρία είναι τα στάδια της ιλαράς:

Το πρόδρομο στάδιο: διαρκεί 2-4 ημέρες, χαρακτηρίζεται από πυρετό, έντονα καταρροϊκά συμπτώματα (δακρύρροια, ρινόρροια, φτάρνισμα), βήχα, επιπεφυκίτιδα και φωτοφοβία. 1-2 ημέρες πριν ή μετά την εμφάνιση του εξανθήματος εμφανίζονται οι κηλίδες του Koplik που είναι το χαρακτηριστικό της νόσου και είναι μικρά λευκωπά στίγματα που περιβάλλονται από ερυθρά άλω και εντοπίζονται στο βλεννογόνο της παρείας αντίστοιχα προς τους κάτω γομφίους.

Το εξανθηματικό στάδιο: Διαρκεί 5-6 ημέρες και χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση κηλιδοβλατιδώδους εξανθήματος το οποίο στην αρχή είναι αραιό, ροδαλό και τα στοιχεία διαχωρίζονται σαφώς μεταξύ τους ενώ στη συνέχεια γίνονται ερυθρά και αυξάνονται αλλά εξακολουθούν να διαχωρίζονται μεταξύ τους με υγιές δέρμα. Η εμφάνιση του εξανθήματος γίνεται σταδιακά και συνήθως αρχίζει πίσω από τα αυτιά, γρήγορα όμως εξαπλώνεται στο πρόσωπο, τον κορμό και τα άκρα.

Το στάδιο της αποδρομής: Χαρακτηρίζεται από πτώση του πυρετού και εξαφάνιση του εξανθήματος σταδιακά με τη σειρά εμφάνισης δηλαδή σβήνει πρώτα από το πρόσωπο και τελικά από τα άκρα. Σε μερικές περιπτώσεις, παρατηρείται λεπτή απολέπιση του δέρματος εκτός από τις παλάμες και τα πέλματα.

Επιπλοκές

Οι επιπλοκές της ιλαράς είναι σχετικά κοινές και κυμαίνονται από σχετικά ήπιες όπως διάρροια, έως πιο σημαντικές όπως πνευμονία, φλεγμονή του αφτιού και εγκεφαλίτιδα (σπανιότερα, υποξεία σκληρυντική πανεγκεφαλίτιδα) και έλκος του κερατοειδούς, πράγμα που οδηγεί στη δημιουργία ουλών πάνω του. Οι επιπλοκές είναι συνήθως πιο σοβαρές σε ενήλικες που προσβάλλονται από τον ιό.

Πρόληψη – εμβολιασμός

Το εμβόλιο της ιλαράς είναι τριπλό, κυκλοφορεί στο εμπόριο σε μία σύριγγα και καλύπτει επίσης την ερυθρά και την παρωτίτιδα. Στην χώρα μας δύο εταιρείες εισάγουν τέτοια εμβόλια, με την εμπορική ονομασία PRIORIX, και MMR-VaxPro. To PRIORIX κυκλοφορεί επίσης μαζί με το εμβόλιο της ανεμοβλογιάς με την εμπορική ονομασία PRIORIX-Tetra. Το εμβόλιο την περίοδο αυτή, των αυξημένων κρουσμάτων, γίνεται στην ηλικία του ενός έτους. Μια δεύτερη δόση γίνεται τρεις μήνες μετά την πρώτη. Όσα παιδιά έχουν κάνει την πρώτη δόση και ο παιδίατρος έχει συστήσει να επαναληφθεί στην ηλικία των 4-5 ετών, να συνεννοηθούν για να την κάνουν νωρίτερα. Όσοι ενήλικες ή και παιδιά μεγαλύτερα των 5 ετών έχουν κάνει μία μόνο δόση, να κάνουν και μία δεύτερη άμεσα. Όσοι ενήλικες δεν έχουν κάνει καμία δόση και δεν έχουν περάσει την ιλαρά, να φροντίσουν να εμβολιαστούν με δύο δόσεις, ιδίως αν ζουν σε περιβάλλον που υπάρχει κίνδυνος να μεταδώσουν την νόσο και σε άλλους. Το εμβόλιο και οι δόσεις που έχουν γίνει είναι γραμμένες στο βιβλιάριο υγείας που όλοι έχουμε από παιδιά, για να σιγουρευτείτε για το τι πρέπει να κάνετε, ανατρέξτε σε αυτό.

Η επιδημία της ιλαράς συνδέθηκε από την πρώτη στιγμή από τους ειδικούς με το αντιεμβολιαστικό κίνημα. Όχι άδικα, η καταπολέμηση της συγκεκριμένης ασθένειας μέσω των προβλεπόμενων, μαζικών εμβολιασμών ρουτίνας, οι οποίοι κατάφεραν να μηδενίσουν σχεδόν το ποσοστό θνησιμότητας από την ιλαρά σε ΗΠΑ και Ευρώπη, περιορίζοντάς το σε κάτω του 1% την ώρα που στις αναπτυσσόμενες χώρες φτάνει το 28%, έχει γίνει στόχος του κινήματος κατά των εμβολιασμών. Το εν λόγω κίνημα συναρπάζει τρομακτικά όλο και περισσότερους γονείς και το αποτέλεσμα είναι όντως ανησυχητικό. Στη χώρα μας δεν έχει καταγραφεί κανένας θάνατος από ιλαρά. Όμως η επικίνδυνη τάση είναι σαφής, έστω και αν τα ποσοστά εμβολιασμού είναι ακόμη υψηλά. Άλλωστε, σε τέτοιες περιπτώσεις, όπου η αντιπαράθεση γίνεται από την μια πλευρά με όρους φημών και συνωμοσιολογίας και από την άλλη με όρους αγωνιώδους επιστημονικής προσπάθειας να επανατεκμηριωθεί το αυτονόητο, είναι πολύ εύκολο να ξεφύγει η κατάσταση από τον έλεγχο. Αξίζει να σημειωθεί πως η Ελλάδα, μαζί με την Ιταλία και τη Γαλλία, κατέχουν τα πρωτεία στους υποστηρικτές των αντι-εμβολιαστικών κινημάτων.