ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ: Η ΕΥΡΩΠΗ ΔΙΝΕΙ ΜΑΧΗ

Η 4η Φεβρουαρίου καθιερώθηκε ως η Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου, με πρωτοβουλία της Διεθνούς Ένωσης κατά του Καρκίνου, που εκπροσωπείται σε 155 χώρες του κόσμου. Ωστόσο, φέτος συμπίπτει με την πανδημία του κορωνοϊού. Μέσα στο 2020, 1.300.000 Ευρωπαίοι έχασαν τη ζωή τους από διάφορες μορφές καρκίνου. Η Ευρωπαϊκή Ένωση σήμανε συναγερμό και ετοίμασε σχέδιο για να αντιμετωπιστεί η επέλαση της νόσου. Το κύριο βάρος πέφτει στην αντιμετώπιση των κύριων παραγόντων κινδύνου, όπως το κάπνισμα (έτσι ώστε να εξασφαλιστεί ότι έως το 2040 λιγότερο από το 5% του πληθυσμού θα καταναλώνει προϊόντα καπνού), στην επιβλαβή κατανάλωση οινοπνευματωδών, στην περιβαλλοντική ρύπανση και στις επικίνδυνες ουσίες. Επιπλέον, η εκστρατεία «Υγιεινός Τρόπος Ζωής για Όλους» (HealthyLifestyle4All) θα προωθήσει την υγιεινή διατροφή και τη φυσική άσκηση.

Για να προληφθούν οι καρκίνοι που προκαλούνται από λοιμώξεις, στόχος του σχεδίου για τον καρκίνο είναι έως το 2030 να έχει εμβολιαστεί το 90% του πληθυσμού-στόχου των κοριτσιών και να αυξηθεί σημαντικά ο εμβολιασμός των αγοριών.

Επιπλέον, έως τα τέλη του 2021 θα δρομολογηθεί μια νέα πρωτοβουλία με τίτλο «Διάγνωση και θεραπεία του καρκίνου για όλους», που θα συμβάλει στη βελτίωση της πρόσβασης σε καινοτόμες διαγνωστικές μεθόδους και θεραπείες του καρκίνου. Επίσης, μια ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για την κατανόηση του καρκίνου (UNCAN.eu) θα συμβάλει στον εντοπισμό ατόμων που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο από κοινούς τύπους καρκίνου.

Βοήθεια στα παιδιά με καρκίνο

Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στα παιδιά, μέσω της ανάληψης της πρωτοβουλίας «Βοήθεια στα παιδιά με καρκίνο», ώστε να εξασφαλιστεί ότι διαθέτουν πρόσβαση σε ταχεία και βέλτιστη διάγνωση, θεραπεία και περίθαλψη. Τέλος, το 2021 θα δημιουργηθεί ένα μητρώο ανισότητας όσον αφορά τον καρκίνο, ώστε να εντοπίζονται τάσεις, διαφορές και ανισότητες που παρατηρούνται μεταξύ κρατών μελών και περιοχών.

Αληθινή τραγωδία

Το 2020 στην Ευρωπαϊκή Ένωση διαγνώστηκαν με καρκίνο 2,7 εκατομμύρια άτομα, ενώ 1,3 εκατομμύρια έχασαν τη μάχη τους κατά της νόσου. Το 2018 σημειώθηκαν περισσότερες από 18 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις καρκίνου παγκοσμίως, από τις οποίες σχεδόν 5 εκατομμύρια αφορούσαν τον μαστό, τον τράχηλο της μήτρας, το παχύ έντερο και τη στοματική κοιλότητα, δηλαδή καρκίνους οι οποίοι θα μπορούσαν να είχαν ανακαλυφθεί πρώιμα και να αντιμετωπιστούν πιο αποτελεσματικά, βελτιώνοντας την επιβίωση των ασθενών και την ποιότητα ζωής τους. Σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Εταιρείας Χειρουργικής Ογκολογίας, στη χώρα μας, εκτιμάται ότι διαγνώστηκαν το 2018 περίπου 67.000 νέες περιπτώσεις καρκίνου, ενώ οι θάνατοι εξαιτίας της νόσου ήταν 32.000.

Πέρα από τις σοβαρές επιπτώσεις στη ζωή των καρκινοπαθών και των οικείων τους, ο καρκίνος έχει τεράστιο αντίκτυπο στα συστήματα περίθαλψης υγείας, στην οικονομία μας και στην κοινωνία γενικότερα. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, ο συνολικός οικονομικός αντίκτυπος του καρκίνου στην Ευρώπη υπερβαίνει τα 100 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως.

Εάν δεν αναληφθεί αποφασιστική δράση, εκτιμάται ότι έως το 2035 τα κρούσματα του καρκίνου θα αυξηθούν κατά περίπου 25%, με αποτέλεσμα ο καρκίνος να καταστεί η κύρια αιτία θανάτου στην ΕΕ. Επιπλέον, η πανδημία της COVID-19 έφερε σοβαρές επιπτώσεις στην περίθαλψη των καρκινοπαθών, καθώς διαταράχθηκε η παροχή θεραπείας, καθυστέρησαν η διάγνωση και ο εμβολιασμός, και περιορίστηκε η πρόσβαση στην παροχή φαρμάκων.

«Η Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου για το 2021 είναι μια διαφορετική απ’ ό,τι οι προηγούμενες λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού, αλλά ιδιαίτερα σημαντική για να αναλογιστούμε το ποιοι είμαστε και πώς μπορούμε να συμμετάσχουμε στη μάχη κατά του καρκίνου», αναφέρεται σε ανακοίνωση της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας. «Τα κεντρικά μας συνθήματα “Είμαι … Και Θα…” και “Είμαι… και Θέλω…” αντιπροσωπεύουν όλους εμάς που θέλουμε έναν κόσμο καλύτερο και απαλλαγμένο από τον καρκίνο, έναν κόσμο που θα δίνει ίσες ευκαιρίες στους ανθρώπους που αγωνίζονται, που επιβιώνουν. Φέτος οι δράσεις όλων μας ακόμα και οι πιο μικρές έχουν σημασία. Ενώστε τις δυνάμεις σας με τις δικές μας».

Σε όλο τον κόσμο

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) εκτιμά ότι 84 εκατομμύρια άνθρωποι πέθαναν από καρκίνο κατά τη δεκαετία 2005-2015. Κάθε χρόνο, ο καρκίνος σκοτώνει περισσότερους ανθρώπους από ό,τι το AIDS, η ελονοσία και η φυματίωση μαζί.

Ο καρκίνος είναι ένας γενικός όρος που χρησιμοποιείται για την περιγραφή μιας ομάδας χρόνιων νόσων, που μπορούν να προσβάλουν οποιοδήποτε σημείο του σώματος. Άλλοι όροι που χρησιμοποιούνται είναι κακοήθεις όγκοι και νεοπλάσματα. Καθοριστικό χαρακτηριστικό του καρκίνου είναι η ανεξέλεγκτη αύξηση και εξάπλωση μη φυσιολογικών κυττάρων, τα οποία είναι επιθετικά (αυξάνονται και πολλαπλασιάζονται με ρυθμούς πολύ ταχύτερους από τους φυσιολογικούς), διηθητικά (εισβάλλουν στους παρακείμενους ιστούς και τους καταστρέφουν) και/ή μεταστατικά (εξαπλώνονται σε άλλα σημεία του σώματος). Εφόσον η εξάπλωση των καρκινικών κυττάρων δεν ελεγχθεί, μπορεί να οδηγήσει σε θάνατο.

Το στάδιο της νόσου περιγράφει την έκταση και την εξάπλωση του καρκίνου κατά τον χρόνο της διάγνωσης και καθορίζεται βάσει του μεγέθους του όγκου, της εμπλοκής ή μη των παραπλήσιων λεμφαδένων και της παρουσίας ή μη μεταστάσεων σε άλλα σημεία του σώματος. Από τη στιγμή που θα προσδιοριστούν αυτοί οι παράγοντες, ο καρκίνος ταξινομείται ως σταδίου Ι, ΙΙ, ΙΙΙ ή IV, με το στάδιο Ι να είναι το πιο πρώιμο και το IV το πιο προχωρημένο. Όσο πιο νωρίς γίνει η διάγνωση, τόσο περισσότερες είναι οι πιθανότητες επιβίωσης.

Πρόληψη

Ο καρκίνος είναι μια πάθηση για την οποία έχουν ενοχοποιηθεί ποικίλες μεταλλάξεις του γενετικού υλικού. Για τις μεταλλάξεις αυτές φαίνεται ότι παίζουν καθοριστικό ρόλο, πέραν των γονιδιακών, και περιβαλλοντικοί παράγοντες, για τους οποίους τόσο τα άτομα, όσο και οι οργανωμένες κοινωνίες μπορούν να παρέμβουν.

Δεν αναπτύσσουν καρκίνο όλοι οι άνθρωποι με γενετική προδιάθεση και, αντίστροφα, ο καρκίνος μπορεί να πλήξει ανθρώπους χωρίς οικογενειακό ιστορικό της νόσου. Η καρκινογένεση είναι ένα φαινόμενο που απαιτεί χρόνο για να πραγματοποιηθεί και υπάρχουν συνήθως αρκετά στάδια μέχρι ένα φυσιολογικό κύτταρο να μετατραπεί σε καρκινικό. Στον ανώμαλο πολλαπλασιασμό των κυττάρων του καρκίνου συμβάλλει ποικιλία παραγόντων, που περιλαμβάνουν:

ανωμαλίες στο γενετικό υλικό που οδηγούν σε βλάβες του κυττάρου, ενεργοποίηση γονιδίων, ή σε εξάλειψη ογκοκατασταλτικών γονιδίων,

αδυναμία του αμυντικού συστήματος του οργανισμού να καταστρέψει τα παθολογικά κύτταρα,

φαινόμενα που με τη σειρά τους προκαλούνται από σύνθετους παράγοντες, που περιλαμβάνουν έκθεση σε καρκινογόνα, μικρόβια και ιούς, κληρονομικές προδιαθέσεις, χρήση καπνού, διατροφικές συνήθειες.

Ατομικοί παράγοντες κινδύνου: Κάπνισμα, κατανάλωση αλκοόλ, διατροφή, παχυσαρκία και έλλειψη σωματικής άσκησης

Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Κώδικα κατά του Καρκίνου, πολλοί θάνατοι από καρκίνο θα μπορούσαν να αποφευχθούν με την υιοθέτηση ενός πιο υγιεινού τρόπου ζωής. Το κάπνισμα, η χρήση αλκοόλ, η ανθυγιεινή διατροφή, καθώς και οι χρόνιες λοιμώξεις από ηπατίτιδα Β (HBV), ηπατίτιδα C (HCV) και ορισμένα είδη του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) είναι κύριοι παράγοντες για την αύξηση του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος.

Προληπτικές Δράσεις

► Διακοπή του καπνίσματος

Το κάπνισμα είναι παγκοσμίως η κυριότερη αιτία καρκίνου που μπορεί να προληφθεί. Εκτιμάται ότι 25-30% των περιστατικών καρκίνου στις αναπτυγμένες χώρες σχετίζονται με το κάπνισμα. Τα οφέλη από τη διακοπή του καπνίσματος είναι εμφανή σε 5 χρόνια και γίνονται ακόμη πιο ισχυρά με το πέρασμα του χρόνου.

► Αποφυγή της παχυσαρκίας

Η παχυσαρκία είναι ο δεύτερος σημαντικότερος παράγοντας κινδύνου για χρόνιες νόσους στις δυτικές κοινωνίες και παρουσιάζει σαφή σχέση με τον καρκίνο του παχέος εντέρου, του μαστού (σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες), του ενδομητρίου, του νεφρού και του οισοφάγου (αδενοκαρκίνωμα).

► Άσκηση

Υπάρχουν σαφή στοιχεία που δείχνουν ότι η τακτική σωματική άσκηση μειώνει τον κίνδυνο για καρκίνο του παχέος εντέρου, ενώ φαίνεται ότι συμβάλλει επίσης στη μείωση του κινδύνου για καρκίνο του μαστού, του ενδομητρίου και του προστάτη. Η τακτική σωματική άσκηση είναι απαραίτητη για τη διατήρηση φυσιολογικού βάρους, αλλά, σε ορισμένους τύπους καρκίνου, φαίνεται ότι η προστατευτική της δράση είναι ανεξάρτητη από τον έλεγχο του βάρους. Το απαραίτητο επίπεδο σωματικής άσκησης είναι τρεις φορές την εβδομάδα για μισή ώρα. Ο έλεγχος του βάρους και η άσκηση ιδανικά πρέπει να ξεκινούν σε μικρή ηλικία, αλλά, ακόμη και αν ξεκινήσουν αργότερα, τα οφέλη για την υγεία είναι πολύ μεγάλα.

► Υγιεινή διατροφή

Αρκετές επιδημιολογικές μελέτες δείχνουν την προστατευτική δράση της υψηλής κατανάλωσης φρούτων και λαχανικών έναντι του κινδύνου για διάφορους τύπους καρκίνου και ιδίως για τον καρκίνο του παχέος εντέρου και του ορθού, του οισοφάγου, του στομάχου και του παγκρέατος. Συνιστάται μειωμένη κατανάλωση ζωικών λιπών και κρέατος και αυξημένη κατανάλωση ψαριών, ελαιόλαδου, λαχανικών, φρούτων και δημητριακών.

► Περιορισμός της κατανάλωσης αλκοόλ

Τα επιδημιολογικά στοιχεία δείχνουν ότι η κατανάλωση αλκοόλ αυξάνει τον κίνδυνο για καρκίνο της στοματικής κοιλότητας, του φάρυγγα και του λάρυγγα και για καρκίνωμα οισοφάγου από πλακώδες επιθήλιο. Το αλκοόλ σχετίζεται επίσης ισχυρά με τον κίνδυνο για πρωτοπαθή καρκίνο του ήπατος, ενώ έχει παρατηρηθεί συσχετισμός του με τον ορθοκολικό καρκίνο και τον καρκίνο του μαστού. Σύμφωνα με τις συστάσεις, οι άνδρες δεν πρέπει να υπερβαίνουν τα 20g αλκοόλ την ημέρα (περίπου δύο ποτά) και οι γυναίκες τα 10g την ημέρα.

► Αποφυγή έκθεσης στον ήλιο

Ο ήλιος και ιδίως οι υπεριώδεις ακτινοβολίες του αποτελούν το κύριο αίτιο καρκίνου του δέρματος. Τα άτομα με ανοιχτόχρωμο δέρμα κινδυνεύουν περισσότερο, ιδίως όσοι έχουν κόκκινα μαλλιά, φακίδες και τάση να καίγονται εύκολα από τον ήλιο. Η καλύτερη πρόληψη είναι η πλήρης αποφυγή της έκθεσης στον ήλιο, ή τουλάχιστον η αποφυγή έκθεσης από τις 11 π.μ. έως τις 3 μ.μ., που οι υπεριώδεις ακτίνες είναι πιο έντονες, ενώ κατά τη διάρκεια της έκθεσης είναι απαραίτητη η χρήση αντηλιακού, η οποία ωστόσο δεν πρέπει να οδηγεί σε παράταση της έκθεσης στον ήλιο.