Τα μυστικά του ήλιου

Η Ελλάδα είναι μια από τις πιο ηλιόλουστες χώρες στον κόσμο και ο ελληνικός ήλιος είναι ξακουστός παντού. Πρόκειται για μία από τις κυριότερες ατραξιόν της πατρίδας μας, μάλιστα οι Έλληνες του εξωτερικού συχνά παραπονιούνται για την έλλειψη ήλιου σε άλλες χώρες και αυτό ακριβώς αποτελεί μια από τις αιτίες που πολλοί επιστρέφουν στην Ελλάδα. Ο ήλιος ,όμως, όσο μαγευτικός και αν είναι μπορεί να κρύβει κινδύνους. Πολλά ακούγονται για τα καλά και τα κακά του ήλιου και πολλοί είναι οι μύθοι και οι παρανοήσεις που έχουν δημιουργηθεί με τα χρόνια. Σίγουρα όλοι μας θα έχουμε ακούσει «ερασιτεχνικές» συμβουλές για τον ήλιο ακόμα και… γιατροσόφια. Τι ισχύει στ’ αλήθεια, τελικά;

Αρχικά, για να εκτιμήσουμε το κατά πόσο κινδυνεύουμε από τον ήλιο, πρέπει να γνωρίζουμε τον φωτότυπό μας. Ο φωτότυπος καθορίζεται από το χρώμα του δέρματος, των μαλλιών και των ματιών του κάθε ανθρώπου, ενώ υπάρχουν συνολικά 6 φωτότυποι. Οι μεσογειακοί λαοί, ανάμεσα τους και εμείς οι Έλληνες, ανήκουμε στον τρίτο ή τον τέταρτο φωτότυπο, πράγμα που σημαίνει ότι αντιμετωπίζουμε μέτριο κίνδυνο για ηλιακά εγκαύματα. Περισσότερες πιθανότητες να πάθουν ηλιακά εγκαύματα έχουν οι άνθρωποι με φωτότυπο 1 ή 2, στους οποίους ανήκουν όσοι έχουν δέρμα που μαυρίζει από ελάχιστα έως καθόλου, ξανθά ή κόκκινα μαλλιά, ανοιχτόχρωμα μάτια και συχνά φακίδες. Προσοχή στα παιδιά, κινδυνεύουν από τον ήλιο περισσότερο απ΄ ό, τι οι ενήλικες. Τα παιδιά πρέπει να προσέχουν σε σχέση με τον ήλιο άσχετα από το χρώμα του δέρματός τους. Άλλωστε, έχουν περισσότερες πιθανότητες να πάθουν κάποιο ηλιακό έγκαυμα, ανεξάρτητα από το πόσο θα κάτσουν στον ήλιο.

Ο ευεργετικός Ήλιος

· Ενδυναμώνει οστά και μυς: Η ηλιακή ακτινοβολία ενεργοποιεί την παραγωγή βιταμίνης D στον οργανισμό, η οποία είναι σημαντική για το ανοσοποιητικό μας σύστημα, αλλά ακόμα περισσότερο για το μυοσκελετικό σύστημα. Η ικανότητά της να εναποθέτει το ασβέστιο στα οστά όχι μόνο μας επιτρέπει να έχουμε υγιή και γερά οστά, αλλά ταυτόχρονα μας ανακουφίζει από τα προβλήματα των αρθρώσεων που προκαλούνται κυρίως τον χειμώνα.

· Χαρίζει ήρεμο ύπνο: Η ποιότητα του ύπνου το καλοκαίρι, κατά γενική ομολογία, είναι καλύτερη. Αυτό συμβαίνει λόγω της μελατονίνης, της ορμόνης που μας βοηθά να κοιμόμαστε. Η παραγωγή της από την υπόφυση διεγείρεται από το σκοτάδι και μπλοκάρεται από το φως. Συνεπώς, αν αποφεύγουμε τελείως τον ήλιο, ο εγκέφαλός μας θα «νομίζει» ότι δεν υπάρχει αρκετό φως και δεν θα σταματά να παράγει την συγκεκριμένη ορμόνη, με αποτέλεσμα να νιώθουμε συνέχεια κουρασμένοι και αδύναμοι.

· Μας Αδυνατίζει: Ο ήλιος αυξάνει την παραγωγή της σεροτονίνης, του νευροδιαβιβαστή δηλαδή που ρυθμίζει το αίσθημα της πείνας. Πεινάμε λιγότερο και μπαίνουμε σε μια διαδικασία φυσικής δίαιτας, πράγμα το οποίο είναι πολύ βολικό όταν ετοιμαζόμαστε να βγούμε τις παραλίες.

· Αυξάνει τη σεξουαλικότητα: Ο ήλιος διασκορπίζει στην ατμόσφαιρα τις φερορμόνες, τις ορμόνες που διεγείρουν τη σεξουαλικότητα. Με τη ζέστη διαχέονται στον χώρο δημιουργώντας μια αισθησιακή ατμόσφαιρα. Αρκετές έρευνες μάλιστα, υποστηρίζουν ότι ο κεραυνοβόλος έρωτας προκαλείται από ένα σοκ της όσφρησης, που προτρέπει στην αναζήτηση της πηγής του «αρώματος», με απώτερο σκοπό να την κατακτήσουμε…

· Μας «ανεβάζει»: Η αντικαταθλιπτική δράση του ήλιου είναι ένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά του. Οι ηλιόλουστες μέρες του καλοκαιριού βελτιώνουν αισθητά την παραγωγή όλων των νευροδιαβιβαστών, ουσιών του εγκεφάλου που επιδρούν στην ψυχική μας κατάσταση. Οι ενδορφίνες, που είναι τα μόρια της χαράς, η σεροτονίνη, που συνδέεται με την ψυχική διάθεση, και η μελατονίνη, που ευθύνεται για τον ήρεμο ύπνο. Όλα αυτά συμβάλλουν στη βελτίωση της ψυχολογίας μας.

· Μας ομορφαίνει: Όλοι φαινόμαστε πιο ωραίοι υπό το φως του ήλιου, τελικά. Η υπεριώδης ακτινοβολία, μαζί με την απολυμαντική δράση του θαλασσινού νερού, κάνει τα μαλλιά μας γερά και δυνατά. Επίσης, φεύγουν τα σπυράκια και τα μαύρα στίγματα, καθώς η υπεριώδης ακτινοβολία σκοτώνει τους μικροοργανισμούς και καθαρίζει το δέρμα, επαναφέροντας την παραγωγή του σμήγματος σε φυσιολογικά επίπεδα. Ακόμα, ο ήλιος συμβάλλει στην αντιμετώπιση του εκζέματος, της ψωρίασης και άλλων δερματοπαθειών: Η ηλιοθεραπεία είναι παλιά πρακτική που χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα για τη θεραπεία ορισμένων παθήσεων του δέρματος.

Ο βλαβερός Ήλιος

· Μαύρισμα: Το μαυρισμένο δέρμα παρά το γεγονός ότι μας προσδίδει μία πιο εντυπωσιακή και αισθησιακή εμφάνιση, στην πραγματικότητα είναι το αποτέλεσμα του τραυματισμού του ανώτερου στρώματος του δέρματος. Η έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία του ήλιου επιταχύνει τις επιπτώσεις της γήρανσης και αυξάνει τον κίνδυνο για ανάπτυξη καρκίνου του δέρματος.

· Ηλιακό έγκαυμα: Το ηλιακό έγκαυμα είναι η βλάβη του δέρματος από την υπεριώδη ακτινοβολία του ήλιου. Τα περισσότερα προκαλούν ερυθρότητα, θερμότητα στην αφή και πόνο και επηρεάζουν την εξωτερική στοιβάδα του δέρματος αλλά μπορεί να είναι και πιο εκτεταμένα. Εμφανίζονται συνήθως μέσα σε λίγες ώρες από την έκθεση στον ήλιο και μπορεί να διαρκέσουν αρκετές ημέρες έως και εβδομάδες μέχρι να εξασθενίσουν.

· Ανομοιόμορφος τόνος δέρματος: Η μεγάλη έκθεση στον ήλιο προκαλεί, επίσης, ακανόνιστο χρωματισμό του δέρματος. Ορισμένες περιοχές του δέρματος γίνονται πιο σκούρες, ενώ άλλες φαίνονται πιο ανοιχτόχρωμες. Επίσης προκαλείται μέλασμα που είναι το μαύρισμα ή οι καφέ κηλίδες στα μάγουλα, τη μύτη, το μέτωπο και το πηγούνι.

· Καταρράκτης: Ο καταρράκτης εμποδίζει το πέρασμα του φωτός στον αμφιβληστροειδή, δεν είναι επώδυνος αλλά μπορεί να προκαλέσει προβλήματα όρασης συμπεριλαμβανομένης της ομιχλώδους όρασης και της διπλωπίας.

· Βασικοκυτταρικός καρκίνος: Είναι αρκετά συχνός σε ηλικία άνω των 60 ετών και συνήθως εμφανίζεται στο πρόσωπο και στα χέρια. Η αντιμετώπιση του βασικοκυτταρικού καρκινώματος γίνεται από τους πλαστικούς χειρουργούς με χειρουργική αφαίρεση και βιοψία. Όταν η βιοψία δείξει ότι είναι βασικοκυτταρικό καρκίνωμα δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας και η θεραπεία έχει τελειώσει. Πρέπει όμως να είμαστε προσεκτικοί, αν στο μέλλον παρουσιάσουμε κάποιο καινούριο σημάδι να επισκεφθούμε και πάλι κάποιον ειδικό.

· Μελάνωμα: Είναι πολύ πιο σοβαρό, δυστυχώς τα τελευταία χρόνια παρουσιάζεται μια αύξηση των περιστατικών. Το μελάνωμα μπορεί να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος. Όταν έχουμε ένα σημάδι - μια ελιά - το οποίο είναι καφέ ή μαύρο πρέπει κατά διαστήματα να το ελέγχουμε και να προσέχουμε αν υπάρχει κάποια αλλαγή. Αν το σημάδι μεγαλώσει απότομα, αν το χρώμα σκουρύνει, αν αιμορραγεί, αν μας προκαλεί πόνο και γενικότερα αν υπάρχει κάποια αλλαγή στο σημάδι πρέπει να ζητήσουμε την συμβουλή από κάποιο Δερματολόγο ή Πλαστικό Χειρουργό. Τότε, η σωστή αντιμετώπιση είναι η χειρουργική αφαίρεση και η βιοψία. Αν η βιοψία δείξει μελάνωμα τότε ο ασθενής είναι απαραίτητο να εξετασθεί από ογκολόγο.

Μύθοι και Αλήθειες

Το κοκκίνισμα είναι απαραίτητο για να μαυρίσει το δέρμα
Το κοκκίνισμα είναι η πρώτη συνέπεια από την υπερβολική έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία και όχι προϋπόθεση μαυρίσματος. Όπως προαναφέρθηκε, το μαύρισμα είναι ένδειξη βλάβης του δέρματος από τον ήλιο.

Μόλις μαυρίσει το δέρμα είναι προστατευμένο από τον ήλιο
Μόλις μαυρίσει το δέρμα, έχουμε την ορατή απόδειξη ότι το δέρμα μας έχει ήδη υποστεί βλάβη από την υπεριώδη ακτινοβολία του ηλίου. Το μαύρισμα οφείλεται στην αυξημένη παραγωγή μελανίνης, την οποία εκκρίνει το δέρμα σε μια απελπισμένη προσπάθεια να προστατευθεί από την υπεριώδη ακτινοβολία.

Το 80% των δερματικών βλαβών από τον ήλιο συμβαίνουν πριν τα 18 μας χρόνια
Οι δερματικές βλάβες από τον ήλιο είναι αθροιστικές, επομένως η βλάβη κάθε καλοκαιριού προστίθεται σε εκείνες των προηγούμενων για να επιταχύνει την εμφάνιση ρυτίδων, κηλίδων και άλλων ενδείξεων φωτογήρανσης, καθώς και για να αυξήσει τον κίνδυνο δερματικού καρκίνου.

Μέσα στο νερό, δεν καιγόμαστε
Η δροσιά του νερού μάς ξεγελά και δεν νιώθουμε τις βλαβερές συνέπειες του ήλου. Θα αντιληφθούμε όμως το έγκαυμα 2-6 ώρες αργότερα όταν θα δούμε ξαφνικά το δέρμα μας να κοκκινίζει και θα το νιώθουμε ζεστό. Αυτό οφείλεται στο ότι χρειάζεται χρόνος έως ότου ενεργοποιηθούν οι αισθητήριοι μηχανισμοί του δέρματος, που μας «ενημερώνουν» για τη δερματική βλάβη του εγκαύματος.

Δεν καιγόμαστε μέσα από τα τζάμια
Τα τζάμια των οχημάτων, των σπιτιών και των κτηρίων κατά κανόνα δεσμεύουν την ηλιακή ακτινοβολία που δρα επιφανειακά στο δέρμα και προκαλεί το ηλιακό έγκαυμα, αλλά δεν επηρεάζουν την ακτινοβολία, η οποία διεισδύει βαθιά στο δέρμα. Ακόμα, λοιπόν, κι αν δεν δούμε το δέρμα μας να κοκκινίζει, μπορούμε κάλλιστα να υποστούμε βλάβη από τον ήλιο.

Ο ήλιος «καίει» μόνο από τις 12 ως τις 3 το μεσημέρι
Η υπεριώδης ακτινοβολία Α, η οποία ευθύνεται για τη φωτογήρανση είναι σταθερή καθ' όλη τη διάρκεια της ημέρας. Αυτή που παρουσιάζει διακύμανση είναι η υπεριώδης ακτινοβολία Β, η οποία συνδέεται με το κακοήθες μελάνωμα και έχει τη μέγιστη έντασή της το μεσημέρι και νωρίς το απόγευμα. Ωστόσο, το δέρμα χρειάζεται προστασία και από τις δύο, γι' αυτό συστήνεται αποφυγή της έκθεσης στον ήλιο το μεσημέρι.

Το αντηλιακό δεν είναι απαραίτητο στη σκιά
Το φως του ήλιου αντανακλάται από το νερό, την άμμο, τα τζάμια και όλες τις λείες επιφάνειες, ενώ τα δέντρα και οι ομπρέλες δεν απορροφούν τελείως την ηλιακή ακτινοβολία. Ούτε τα σύννεφα την απορροφούν, αφού τα διαπερνά σε ποσοστό πάνω από 80%. Άρα, όποιος βρίσκεται σε υπαίθριους χώρους το καλοκαίρι, πρέπει να φορά αντηλιακό.

Τα καλύτερα αντηλιακά είναι όσα έχουν SPF 50
Ένα καλό αντηλιακό με δείκτη προστασίας (SPF) 15 δεσμεύει το 93% της υπεριώδους ακτινοβολίας του ήλιου, ένα με SPF 30 το 97% και ένα με SPF 50 το 98%. Όμως, δύο είναι οι προϋποθέσεις: α) θα χρησιμοποιείται επαρκής ποσότητα και β) δεν θα κάθεται κάποιος με τις ώρες στον ήλιο.

Τα αδιάβροχα αντηλιακά αντέχουν όλη τη μέρα
Τα αντηλιακά δεν γίνεται να είναι εντελώς αδιάβροχα. Υπάρχουν αντηλιακά που είναι ανθεκτικά στο νερό και τα οποία καθυστερούν να φύγουν από το δέρμα κατά την εφίδρωση ή το κολύμπι. Και πάλι, όμως, χρειάζονται ανανέωση. Ο γενικός κανόνας για τα απλά αντηλιακά είναι πως πρέπει να χρησιμοποιούνται μισή ώρα πριν βγούμε από το σπίτι και από εκεί και πέρα να επαναλαμβάνεται η επάλειψη κάθε δύο ώρες, εκτός κι αν κάποιος κολυμπήσει ή ιδρώσει πάρα πολύ, οπότε πρέπει να γίνει νωρίτερα. Στα «ανθεκτικά» τώρα, η επανάληψη της εφαρμογής αντηλιακού μπορεί να γίνεται κάθε 3-4 ώρες, εκτός κι αν κάποιος κολυμπήσει ή ιδρώσει πολύ, οπότε πρέπει να γίνει και πάλι συντομότερα.

Αν πάθεις ηλιακό έγκαυμα, βάλε αμέσως βούτυρο
Μην το δοκιμάσετε, το μόνο που θα καταφέρετε είναι να επιδεινώσετε το έγκαυμα, διότι «παγιδεύεται» η θερμότητα στο εσωτερικό του δέρματος από το στρώμα του λίπους - το ίδιο συμβαίνει και με τη βαζελίνη, το λάδι και κάθε άλλη λιπαρή ουσία. Η πρώτη επιλογή για την αντιμετώπιση ενός ηλιακού εγκαύματος είναι οι κομπρέσες παγωμένου νερού. Άλλη καλή επιλογή είναι η οδοντόπαστα και το άπαχο γιαούρτι, το οποίο απάγει τη θερμότητα, αλλά επιπλέον περιέχει πολύ νερό οπότε δρα και ενυδατικά.