ΑΝΔΡΕΑΣ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ «Εγώ ο έρωτας και οι διάφανες αυλαίες των βλεφάρων μου»
Πολίτης του κόσμου ο Εμπειρίκος, και από τους σπουδαιότερους ποιητές της γενιάς του ’30, μας καθηλώνει με το έργο του αλλά και τη ζωή του.
Της Καίτης ΝικολοπούλουΚι όμως, υπάρχει μουσείο Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, του γνωστού παγκοσμίως ως «El Greco» («Ο Έλληνας»). Βρίσκεται στο Φόδελε Ηρακλείου Κρήτης και λειτουργεί από το 1998 με έκθεση αντιγράφων έργων του μεγάλου ζωγράφου υπό την εποπτεία του υπουργείου Πολιτισμού. Νωρίτερα, το 1964 χαρακτηρίζεται ως έτος «Γκρέκο» και γίνονται από την πολιτική ηγεσία της εποχής τα αποκαλυπτήρια της προτομής του σπουδαίου ζωγράφου στην πλατεία του Φόδελε, που φιλοτέχνησε και χάρισε ο γλύπτης Θ. Απάρτης. Ακόμη πιο πίσω, στα 1934, οι Ισπανοί εκπρόσωποι του Πανεπιστημίου Βαλλιαδολίδ έφεραν πλάκα με χαραγμένη τη μορφή του ζωγράφου και την αναμνηστική επιγραφή:
«LA FACULTAD DE HISTORIA DE LA UNIVERSITAD DE VALLADOLID ALMA EN EL CORAZON DE KASTILLIA OFRENDA A FODELE ESTA PIEDRA ARRANCADA DE TOLEDO EN MEMORIA DELA GLORIA INMORTAL DE DOMENIKOS THEOTOKOPOULOS JULIO 1934»
«Η ΣΧΟΛΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΤΟΥ ΒΑΛΙΑΔΟΛΙΔ ΠΑΛΜΟΣ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ ΤΗΣ ΚΑΣΤΙΛΛΗΣ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ ΣΤΟ ΦΟΔΕΛΕ ΤΗΝ ΠΕΤΡΑ ΑΥΤΗ ΒΓΑΛΜΕΝΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΒΡΑΧΟ ΤΟΥ ΤΟΛΕΔΟ ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΗΣ ΑΘΑΝΑΤΗΣ ΔΟΞΑΣ ΤΟΥ ΔΟΜΗΝΙΚΟΥ ΘΕΟΤΟΚΟΠΟΥΛΟΥ ΙΟΥΛΙΟΣ 1934»
Συνήθως, αναφέρεται ότι γεννήθηκε στον Χάνδακα, το 1541, από εύπορους γονείς, αν και όπως ήδη αναφέραμε οι ντόπιοι μιλούν για το Φόδελε, ερίζοντας για την καταγωγή του.
Από το Ιστορικό Μουσείο Κρήτης έχουμε το περιληπτικό χρονολόγιο της ζωής του:
Ο Γκρέκο σίγουρα δεν ζωγράφισε μόνο θρησκευτικούς πίνακες, καθώς πέρασε από τον μανιερισμό της Αναγέννησης και τον κλασικισμό της Αρχαίας Ελλάδας στη Βυζαντινή τέχνη και στον ευρωπαϊκό εξπρεσιονισμό. Όμως έζησε την περίοδο του Μεσαίωνα, όπου οι ιεροεξεταστές είχαν την εξουσία ζωής και θανάτου.
Το 2013 κυκλοφόρησε το βιβλίο του Γερμανού συγγραφέα Στέφαν Άντρες «Ο Γκρέκο ζωγραφίζει τον Μεγάλο Ιεροεξεταστή» σε μετάφραση Χ.Ε. Μαραβέλια, από τις εκδόσεις The Athens Review of Books, όπου αναπαριστά τις συνθήκες δημιουργίας του πορτρέτου του Μεγάλου Ιεροεξεταστή από τον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο. Γράφτηκε με πυρετώδεις ρυθμούς το 1935, εμπνευσμένη από την εικόνα του πίνακα –ο οποίος εκτίθεται στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης– σε κάποιο θρησκευτικό περιοδικό και πρωτοκυκλοφόρησε το 1936..
«“Ξέρετε, είναι μάταιο να σκοτώνουμε τους ιεροεξεταστές. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να αποτυπώσουμε την όψη αυτών των ατιμαστών του Χριστού”. Πίσω από το καβαλέτο του ο Ντομένικος Θεοτοκόπουλος παρατηρεί το πρόσωπο του Μεγάλου Ιεροεξεταστή Νίνιο ντε Γκεβάρα προτού σύρει τις πρώτες γραμμές στην προσωπογραφία που του παραγγέλθηκε. Ο φοβερός καρδινάλιος, υπεύθυνος για εκατοντάδες θανάτους “αιρετικών”, διαβάζει σιωπηλός. Είναι ντυμένος τα βιολετί μάλλινα ράσα της Σαρακοστής των Χριστουγέννων. Στο στυφό κροκοκίτρινο πρόσωπό του δύο ουρανί μάτια κινούνται πίσω από ένα ζευγάρι στρογγυλά γυαλιά με σκούρο σκελετό. Στην πλατεία της Μητρόπολης της Σεβίλλης ακούγονται πατημασιές αλόγου. Καθώς ο ήλιος πέφτει, η μακριά πομπή των δομινικανών μοναχών, των μετανοημένων και των πελιδνών αιρετικών, η τρομερή πομπή της Ιεράς Εξέτασης ετοιμάζεται να ξεκινήσει», σημειώνει ο συγγραφέας.
Βεβαίως, έχουν γραφτεί πολλά βιβλία και έχουν γυριστεί πολλά ντοκιμαντέρ-αφιερώματα για τη ζωή και το έργο του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, ενώ τα έργα του βρίσκονται σε διάφορα μουσεία και πολλές ιδιωτικές συλλογές. Στην Ελλάδα υπάρχουν έξι έργα του Θεοτοκόπουλου: «Ο Άγιος Λουκάς ζωγραφίζει την Παναγία» και «Η Προσκύνηση των Μάγων» (Μουσείο Μπενάκη), «Στέψη της Θεοτόκου» και «Η Συναυλία των Αγγέλων» (Εθνική Πινακοθήκη), «Βάπτιση του Χριστού» και «Άποψη του Όρους και της Μονής Σινά» (Ιστορικό Μουσείο Κρήτης). Οπότε, μπορούμε και στη χώρα μας να θαυμάσουμε κάποια από τα έργα του σπουδαίου αυτού ζωγράφου, που ξεκίνησε από την Κρήτη για να κατακτήσει τον κόσμο ολόκληρο και για πάντα. Αυτός είναι, ήταν και θα είναι ο «El Greco», o δικός μας Έλληνας…