ΟΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΕΛΛΑΔΑΣ – ΗΠΑ

Η διατλαντική οικονομία παραμένει η μεγαλύτερη παγκοσμίως, με τις διμερείς οικονομικές σχέσεις ΕΕ και ΗΠΑ να χαρακτηρίζονται από τον υψηλότερο βαθμό αλληλεξάρτησης, δεδομένου ότι η ΕΕ είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός και επενδυτικός εταίρος των ΗΠΑ και αντίστροφα. Οι εξαγωγές αγαθών της ΕΕ στις ΗΠΑ ανήλθαν το 2019 σε $515 δισ. Αντίστοιχα, οι εξαγωγές αγαθών ΗΠΑ προς την ΕΕ αυξήθηκαν κατά 5,9% το 2019, αγγίζοντας τα $337 δισ. Οι εκατέρωθεν ροές ΑΞΕ μεταξύ των δύο πλευρών είναι ιδιαίτερα σημαντικές και αποτελούν κινητήρια δύναμη της διατλαντικής οικονομίας, όπως και ιδιαίτερης σπουδαιότητας από άποψη δημιουργίας θέσεων εργασίας και ευημερίας.

Ειδικότερα όσον αφορά στις διμερείς σχέσεις Ελλάδας - ΗΠΑ, αξίζει να σημειωθεί πως βρίσκονται στο ισχυρότερο επίπεδο της τελευταίας δεκαετίας, με τις εμπορικές σχέσεις ανάμεσα στα δύο κράτη να κερδίζουν διαρκώς δυναμική και να αναβαθμίζονται. Σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη αυτή διαδραματίζει ο θεσμοθετημένος Στρατηγικός Διάλογος Ελλάδας - ΗΠΑ, που πραγματοποιείται από το 2018 και στον οποίο το Ελληνο-Αμερικανικό Εμπορικό Επιμελητήριο συμμετέχει ενεργά. Στόχος του Στρατηγικού Διαλόγου είναι η ενίσχυση της συνεργασίας σε πολλούς τομείς αμοιβαίου ενδιαφέροντος των δύο χωρών, συμπεριλαμβανομένου του εμπορίου και επενδύσεων, της άμυνας/ασφάλειας, της ενέργειας, της παιδείας/πολιτισμού και άλλων. Στο πλαίσιο αυτό, η Ελλάδα αναγνωρίζεται από τις ΗΠΑ ως ένας στρατηγικός και αξιόπιστος εταίρος, με τις ΗΠΑ να εκφράζουν αυξημένο ενδιαφέρον για επιχειρηματικούς τομείς κοινού ενδιαφέροντος και επενδύσεων. Ειδικότερα ως προς τη συνεργασία στον τομέα ενέργειας, οι ΗΠΑ θεωρούν την Ελλάδα σημαντικό εταίρο στην ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Ευρώπης.

Αναφορικά με τις διμερείς εμπορικές συναλλαγές και σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της αρμόδιας αμερικανικής αρχής «USA International Trade Commission (USITC)», κατά το 2019 ο διμερής όγκος εμπορίου παρουσίασε ετήσια αύξηση της τάξεως του 9,8%, αγγίζοντας τα $2,9 δισ. Οι ΗΠΑ αποτελούν τον 6ο σημαντικότερο αγοραστή για την Ελλάδα, ενώ η Ελλάδα καταλαμβάνει την 68η θέση ως προμηθευτική χώρα για τις ΗΠΑ. Συγκεκριμένα, οι ελληνικές εξαγωγές ανήλθαν κατά το 2019 σε $1,5 δισ., καταγράφοντας μικρή μείωση 6% ως προς το 2018, ενώ οι ελληνικές εισαγωγές από τις ΗΠΑ ανήλθαν σε $1,4 δισ., εμφανίζοντας ετήσια αύξηση 33%. Αξίζει να επισημάνουμε το γεγονός πως η χώρα μας εμφανίζει και διατηρεί εμπορικό πλεόνασμα με τις ΗΠΑ τα τελευταία οκτώ συνεχόμενα χρόνια (από το 2011), παρόλο που η διαφορά μειώθηκε σημαντικά το 2019, ως προς το προηγούμενο έτος, κατά περίπου 87%, παρουσιάζοντας ωστόσο και πάλι πλεόνασμα. Οι ελληνικές εξαγωγές των 20 σημαντικότερων προϊόντων στις ΗΠΑ καλύπτουν περίπου το 75% του συνόλου των ελληνικών εξαγωγών και προέρχονται από τέσσερις βασικούς κλάδους, οι οποίοι είναι ο κλάδος τροφίμων και ποτών, τα βιομηχανικά προϊόντα, τα δομικά υλικά και τα πετρελαιοειδή. Ειδικότερα, ο κλάδος τροφίμων και ποτών καλύπτει περίπου το 30% του συνόλου των ελληνικών εξαγωγών με πρωταγωνιστές τις επιτραπέζιες ελιές, το ελαιόλαδο, τα τυροκομικά και τα ροδάκινα.

Όσον αφορά στις Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (FDI), οι ΗΠΑ –σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος–, κατατάσσονται μεταξύ των κορυφαίων 10 χωρών προέλευσης ΑΞΕ στην Ελλάδα κατά την τελευταία δεκαετία, ενώ υπάρχει σημαντικό περιθώριο περαιτέρω ανάπτυξης επενδύσεων από πλευράς ΗΠΑ. Αντίστοιχα, οι ΗΠΑ είναι ο δεύτερος σημαντικότερος προορισμός ελληνικών ΑΞΕ, με συνολικό απόθεμα που υπερβαίνει τα $2 δισ.

Εντούτοις, η εμφάνιση της πανδημίας του κορωνοϊού επέφερε μια πρωτοφανή διαταραχή στην παγκόσμια οικονομία και το παγκόσμιο εμπόριο, καθώς η παραγωγή και η κατανάλωση μειώθηκαν σημαντικά σε όλο τον κόσμο. Η αυξανόμενη εξάπλωση του κορωνοϊού και της ασθένειας COVID-19, οδήγησε τις κυβερνήσεις αρκετών χωρών, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, να εισαγάγουν μέτρα προσωρινού κλεισίματος των επιχειρήσεων, ταξιδιωτικών και εμπορικών περιορισμών και κυκλοφορίας των πολιτών. Επιπτώσεις των μέτρων αυτών αποτέλεσαν οι απότομες αλλαγές σε επίπεδο παραγωγής, δαπάνης των νοικοκυριών, επενδύσεων και διεθνούς εμπορίου. Ταυτόχρονα, γεννήθηκαν ερωτήματα αναφορικά με τη βιωσιμότητα των υπαρχόντων μοντέλων εφοδιαστικής αλυσίδας. Η προσαρμογή στα νέα δεδομένα επηρέασε δραστικά και τις καταναλωτικές συμπεριφορές, κυρίως ως προς τα κανάλια των αγορών, όπου σημειώθηκε σημαντική αύξηση στις online αγορές, ενώ παρατηρήθηκε δυσανάλογη ζήτηση για συγκεκριμένες κατηγορίες προϊόντων (προϊόντα απολύμανσης και προστασίας, τρόφιμα μακράς διάρκειας, κ.λπ.), θέτοντας επίσης ζητήματα παραγωγής και διάθεσης. Επιπρόσθετα, οι ακυρώσεις των εμπορικών εκθέσεων και των επαγγελματικών ταξιδιών επηρέασαν αρνητικά την ανάπτυξη των εμπορικών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων.

Η έλευση της πανδημίας είχε ως αποτέλεσμα την απότομη διακοπή της θετικής πορείας της αμερικανικής οικονομίας, οδηγώντας σε μείωση του ΑΕΠ κατά 5% κατά το α’ τρίμηνο του 2020 σύμφωνα με τα τελευταία επίσημα στοιχεία του Αμερικανικού Υπουργείου Εμπορίου. Η εκτίμηση της αρμόδιας αρχής για το β’ τρίμηνο που εκδόθηκε τέλη Αυγούστου σημειώνει ωστόσο μείωση 31,7% (U.S. Bureau of Economic Analysis, Gross Domestic Product, 2nd Quarter 2020, Second Estimate). Η ύφεση αυτή αποτελεί τη μεγαλύτερη τριμηνιαία ύφεση από την παγκόσμια οικονομική κρίση προ δεκαετίας (Great Recession). Εκτιμάται επίσης πως η αναμενόμενη αύξηση της ανεργίας στις ΗΠΑ ενδέχεται να αγγίξει το 15%, γεγονός που θα επιφέρει μεγάλη αλλαγή στο διαθέσιμο εισόδημα (μείωση) και κατ’ επέκταση στην καταναλωτική δαπάνη. Παράλληλα, προβλέπεται πως θα υπάρχει εξαιρετική μείωση των επαγγελματικών ταξιδιών (αεροπορικές μετακινήσεις, ξενοδοχεία, εστιατόρια). Επίσης, παρατηρήθηκε ραγδαία μείωση σε καταστήματα λιανικής και πολύ μεγάλη αύξηση στις μικρομεταφορές από την ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου.

Το πρώτο τρίμηνο του 2020, οι ελληνικές εξαγωγές προς την αγορά των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής κινήθηκαν περίπου στο ίδιο επίπεδο σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του προηγούμενου έτους, περίπου σε $351 εκατ., ενώ οι ελληνικές εισαγωγές από τις ΗΠΑ αυξήθηκαν σημαντικά. Ωστόσο, οι επιπτώσεις της κρίσης της πανδημίας του κορωνοϊού στις ελληνικές εξαγωγές είναι νωρίς ακόμη να προσδιοριστούν με σαφήνεια.

Είναι γεγονός πως τα αχαρτογράφητα νερά τα οποία διανύουμε συνετέλεσαν στη δημιουργία ενός κλίματος αβεβαιότητας για τις επιχειρήσεις, μέσα στο οποίο καλούνται να λειτουργήσουν και να επανακάμψουν. Η συνεχής παρακολούθηση των εξελίξεων και επαγρύπνηση των ελληνικών επιχειρήσεων με σκοπό την καταγραφή και την προσαρμογή τους στο δυναμικό αυτό περιβάλλον κρίνεται απαραίτητη.

Οι καταναλωτικές συνήθειες αλλάζουν, με τους Αμερικανούς καταναλωτές να επιλέγουν πλέον με μεγαλύτερη συνείδηση τα προϊόντα που καταναλώνουν, λαμβάνοντας υπόψη παράγοντες όπως είναι –μεταξύ άλλων– η σχέση τιμής-ποιότητας, το είδος της συσκευασίας (ατομική/πολυσυσκευασία), οι διατροφικές ενδείξεις και οι ισχυρισμοί υγείας για τα οφέλη στον οργανισμό (health claims) και, τέλος, η εταιρική κοινωνική ευθύνη που επέδειξαν τα διάφορα brands στο πλαίσιο της αντιμετώπισης του Covid-19, επιβραβεύοντας τις εταιρείες που συνεισφέρουν θετικά. Τα παραδοσιακά κανάλια διανομής επίσης αλλάζουν, καθώς οι καταναλωτές προτιμούν να πραγματοποιούν τις καθημερινές αγορές τους ηλεκτρονικά και με ανέπαφες συναλλαγές. Επιπρόσθετα, παρατηρείται σημαντική αύξηση της προτίμησης σε ημιέτοιμα πιο υγιεινά συσκευασμένα τρόφιμα που καταναλώνονται στο σπίτι (home dining), αντικαθιστώντας την κατανάλωση έτοιμου πρόχειρου φαγητού σε εστιατόρια και καντίνες, καθώς ολοένα και περισσότεροι Αμερικανοί στρέφονται σε ένα πιο υγιεινό μοντέλο ζωής. Στο μοντέλο αυτό δεσπόζουσα θέση κατέχει η Μεσογειακή διατροφή, τάση η οποία δημιουργεί εξαιρετικές ευκαιρίες για τα ελληνικά προϊόντα δεδομένου πως η διατροφική τους αξία είναι ιδιαίτερα υψηλή.

Οι ελληνικές επιχειρήσεις επομένως, προκειμένου να μπορέσουν να επιβιώσουν και αναπτυχθούν σε μια αγορά που βιώνει εκτεταμένες αναπροσαρμογές λόγω των επιπτώσεων της πανδημίας, είναι αναγκαίο να επιδείξουν υψηλό βαθμό προσαρμοστικότητας και ευελιξίας στα νέα δεδομένα, ιδιαίτερα ως προς τις νέες καταναλωτικές τάσεις (consumer trends) που διαμορφώνονται στην αγορά των ΗΠΑ. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να προσαρμόσουν τις δομές τους και τη διαχείριση των πελατών τους μέσα από τον ψηφιακό μετασχηματισμό τους και να προσαρμόσουν το προϊοντικό τους χαρτοφυλάκιο και το χαρτοφυλάκιο υπηρεσιών τους στους νέους κανονισμούς και στις απαιτήσεις υγιεινής και ασφάλειας που ορίζονται τακτικά από τον Αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA). Επίσης, θα πρέπει να αναζητήσουν νέα κανάλια διάθεσης και να επενδύσουν περισσότερο στο «έξυπνο και στοχευμένο» μάρκετινγκ. Παράλληλα, θα πρέπει να ενισχυθούν προσπάθειες δημιουργίας ελληνικών συνεργατικών σχημάτων διανομής που θα αναλάβουν πιο ενεργητικό ρόλο στην προώθηση και διανομή ελληνικών προϊόντων, δεδομένου ότι σήμερα μεγάλο ποσοστό αυτών των προϊόντων διακινείται μέσω καναλιών άλλων χωρών. Οι ελληνικές επιχειρήσεις θα πρέπει επίσης να διατηρήσουν υψηλά επίπεδα ποιότητας και να εξετάσουν αλλαγή στρατηγικής προσέγγισης, προσανατολίζοντας και επεκτείνοντας τις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες σε αγορές, πέρα από τις παραδοσιακές στις οποίες δραστηριοποιούνται (Ανατολική Ακτή). Σημαντικό περιθώριο ανάπτυξης σημειώνεται στις Μεσοδυτικές Πολιτείες, σε Πολιτείες του Νότου καθώς και στη Δυτική Ακτή.

Πέραν των προκλήσεων που δημιούργησε η πανδημία του κορωνοϊού, οι Έλληνες εξαγωγείς καλούνται να αντιμετωπίσουν και ορισμένες δυσκολίες εισόδου στην αμερικανική αγορά που σχετίζονται με την αυστηρότερη επιβολή δασμολογικής πολιτικής από τις ΗΠΑ σε εισαγόμενα ευρωπαϊκά προϊόντα, που ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2018. Σημαντική επιτυχία για τη χώρα μας αποτελεί η εξαίρεση σημαντικών ελληνικών αγροτικών προϊόντων, όπως είναι το ελαιόλαδο και οι βρώσιμες ελιές, εξαίρεση που ανοίγει παράθυρο ευκαιρίας για τη διεκδίκηση μεγαλύτερου μεριδίου αγοράς και τοποθέτησης στα αμερικανικά ράφια. Επιπρόσθετα, μεγάλη επιτυχία είναι και η πρόσφατη εξαίρεση τυροκομικών προϊόντων (Αύγουστος 2020) ως αποτέλεσμα της 2ης αναθεώρησης για την επιβολή δασμών από το Γραφείο Εμπορικού Αντιπροσώπου (United States Trade Representative). Το Επιμελητήριό μας, ως παράγοντας υποστήριξης και προώθησης των συμφερόντων της ελληνικής επιχειρηματικότητας προς όφελος της ανάπτυξης, διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στις σημαντικές αυτές εξελίξεις, μέσα από ενέργειες και δράσεις που αναλαμβάνει, τονίζοντας την ανάγκη εξαίρεσης των ελληνικών προϊόντων από τους δασμούς των ΗΠΑ, τόσο σε συναντήσεις με Αμερικανούς αξιωματούχους και σε επισκέψεις που είχαν πραγματοποιήσει το προηγούμενο διάστημα εκπρόσωποι του Ελληνο-Αμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου, στην Ουάσιγκτον στο US Dept. of Commerce, όσο και με την αποστολή υπομνημάτων.

Οι επιτυχίες αυτές δίνουν μεγάλη ώθηση στην προώθηση των ελληνικών προϊόντων στις διεθνείς αγορές, με τις εμπορικές σχέσεις ανάμεσα στα δύο κράτη να κερδίζουν διαρκώς μεγαλύτερο έδαφος, επιβεβαιώνοντας και με αυτό τον τρόπο ότι οι Ελληνο-Αμερικανικές σχέσεις βρίσκονται στο ισχυρότερο επίπεδο όλων των εποχών.

Στο θετικό αυτό κλίμα έρχεται να προστεθεί η επιτυχημένη διαχείριση της υγειονομικής κρίσης του COVID-19 στη χώρα μας, η οποία έχει δημιουργήσει όλες τις απαραίτητες προϋποθέσεις ώστε οι ελληνικές επιχειρήσεις να αυξήσουν το μερίδιό τους και τις συνεργασίες τους με αντίστοιχες αμερικανικές, έχοντας ισχυρό πλεονέκτημα σε σχέση με επιχειρήσεις από άλλες χώρες που επλήγησαν ιδιαίτερα από την πανδημία και αποτελούν παραδοσιακά ανταγωνιστικές χώρες. Το nation branding μας έχει ενδυναμωθεί, με παράλληλη αύξηση της φήμης αλλά και της εμπιστοσύνης προς τα ελληνικά προϊόντα.

Προοπτικές ανάπτυξης διαφαίνονται να υπάρχουν εκτός από τα συσκευασμένα και μεριδοποιημένα προϊόντα του αγροδιατροφικού τομέα, δηλαδή των ξηρών καρπών, των φρούτων, των snacks και των καρπών (ελιές κ.ά.), σε υπηρεσίες τεχνολογίας, όπως είναι οι εφαρμογές (applications), οι υπηρεσίες εκπαίδευσης, ο τουρισμός, οι υπηρεσίες δημιουργικών τεχνών, αλλά και σε άλλους τομείς, όπως οι βιομηχανικοί σωλήνες και πολλά άλλα βιομηχανικά και βιοτεχνικά προϊόντα.

Εν κατακλείδι, η αγορά των ΗΠΑ αποτελεί και θα συνεχίσει να αποτελεί μια αγορά με τεράστια δυναμική για τις ελληνικές εξαγωγές και οι εμπορικές σχέσεις των δύο χωρών παρουσιάζουν συνεχή βελτίωση και ανάπτυξη σε πολλαπλά επίπεδα. Το Ελληνο-Αμερικανικό Εμπορικό Επιμελητήριο συμβάλλει ενεργά προς την κατεύθυνση αυτή, δίνοντας έμφαση στην ενίσχυση της εξωστρέφειας. Το τμήμα διεθνούς εμπορίου TradeUSA του Ελληνο-Αμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου αποτελεί έναν εσωτερικό μηχανισμό που αναπτύχθηκε το 2013, με στόχο την ενημέρωση, εκπαίδευση, υποστήριξη και καθοδήγηση των ελληνικών επιχειρήσεων που προσανατολίζουν τις εξαγωγικές τους δραστηριότητες στην αγορά των ΗΠΑ. Με τις πολύπλευρες δράσεις και πρωτοβουλίες του, που περιλαμβάνουν τη διεξαγωγή σεμιναρίων σε κομβικές πόλεις της περιφέρειας σε συνεργασία με τους τοπικούς αρμόδιους φορείς, το ετήσιο συνέδριο ExportUSA Forum, τη διασύνδεση των Ελλήνων εξαγωγέων με Αμερικανούς εισαγωγείς, διανομείς και αγοραστές μέσα από εκδηλώσεις δικτύωσης, επιχειρηματικών αποστολών, εκθεσιακών συμμετοχών και B2B συναντήσεων, καθώς και με την παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών σε θέματα εξαγωγών, συμπεριλαμβανομένης της κανονιστικής συμμόρφωσης με τον FDA, καλύπτει όλο το φάσμα των αναγκών των ελληνικών εξαγωγικών επιχειρήσεων.

Τέλος, σε αυτό το πλαίσιο θα ήθελα να αναφερθώ και σε μια νέα πρωτοβουλία του Επιμελητηρίου μας, τον σχεδιασμό και δημιουργία ενός οδηγού ελληνικών εξαγωγών, το «The Greek Exports Handbook», που σκοπό έχει τη διασύνδεση ελληνικών επιχειρήσεων με Αμερικανούς εισαγωγείς, διανομείς και buyers, συμβάλλοντας στη σύναψη νεών επιχειρηματικών συνεργασιών και ενισχύοντας τις προσπάθειες της ελληνικής επιχειρηματικής κοινότητας για διείσδυση ή και περαιτέρω ανάπτυξη στην πολλά υποσχόμενη αγορά των ΗΠΑ.